عطر صدر ـ ۳ | احوال «سید حیدر»، پدر شهید محمدباقر صدر
از مادر سیدمحمدباقر نقل می‌کنند شبی که سیدحیدر، پدر محمدباقر، دار فانی را وداع گفت، شام در خانه نداشته‌اند؛ و این وضعیت تا یکماه ادامه یافته است، با وجود اینکه سیدحیدر از مراجع تقلید مسلم بوده است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ نوزدهم فروردین‌ماه، یادآور شهادت متفکر بزرگ جهان اسلام، حضرت آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر است. در سالگرد شهادت این عالم بزرگ، خبرگزاری تسنیم به استناد آثار منتشرشده یا مورد تأیید توسط پژوهشگاه تخصصی شهید صدر، و معدود آثار متقدم دیگر، یادنامه‌ای در گرامیداشت این ستاره تابناک عالم تشیع منتشر کرده است. در بخش‌های نخستین و دوم این یادنامه، به جایگاه و نقش جد پدری شهید صدر و سپس پدربزرگ ایشان پرداخته شده است. در این بخش، توجه ما به بررسی جایگاه پدر گرامی این شهید بزرگوار خواهد بود.
در این زمینه بیشتر بخوانید
سید حیدر، پدر بزرگوار شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، یکی از چهره‌های برجسته علمی و معنوی تاریخ اسلام به شمار می‌رود. او در تاریخ 12 جمادی‌الاولی 1309 هجری قمری (1891 میلادی) در سامرا به دنیا آمد و در طول زندگی‌اش نماد علم و تقوا بود. یکی از علما در مورد تاریخ ولادت وی این‌گونه سروده است:
"سید حیدر صدر در سال 1314 هجری قمری (1896 میلادی) همراه با پدر به کربلا مهاجرت کرد. در این دیار مقدس، وی ابتدا علوم مقدماتی و ادبیات عرب را از محضر جمعی از علمای فاضل آنجا فراگرفت. سپس، در دوران جوانی و در محضر پدرش سید اسماعیل صدر، سید حسین فشارکی و آیت‌الله حائری یزدی به فراگیری مباحث خارج فقه و اصول پرداخت. با گذشت زمان، سید حیدر صدر در اندک زمانی به یکی از علمای شناخته‌شده و معتبر در کربلا و منطقه تبدیل شد و مورد توجه علما و طلاب قرار گرفت."
در کتاب اعلام‌الشیعه، صاحب الذریعه درباره سید اسماعیل صدر چنین می‌نویسد:
"بارها چه در زمان پدرش و چه پس از وی، با او دیدار و مجالست داشتم و از علم سرشار و دانش بسیارش آگاهی یافتم. وی همواره در حال تلاش بود و معمولاً وقتی در مجلس دانشمندان حاضر می‌شد باب بحث و گفت‌وگوی علمی را می‌گشود. رفتار پسندیده و اخلاق نیکویی داشت و نزد هر که او را می‌شناخت، محبوب بود."
آیت‌الله سید حیدر صدر آیت زهد و تقوا و بی‌توجهی به دنیا و زینت‌های آن بود و تنها به علم و معرفت و تحقیق اهتمام می‌ورزید و هیچ فرصتی را برای طلب علم از دست نمی‌داد. او تجسم زهد راستین و تقوای عمیق بود؛ مردی که دل از زرق و برق دنیا برکنده و چشم از جلوه‌های فریبنده آن فروبسته بود. تمام همت او صرف علم‌آموزی، ژرف‌نگری در معارف دین، و کوشش بی‌وقفه در مسیر تحقیق و تعلیم می‌شد. او چنان به علم دل بسته بود که حتی لحظه‌ای از عمرش را بی‌ثمر نمی‌گذرانید و کوچک‌ترین فرصتی را برای پژوهش و اندیشه‌ورزی از کف نمی‌داد. علم برای او نه وسیله، که غایت بود؛ مقصدی که با جان و دل در طلبش می‌کوشید.
تألیفات سید حیدر صدر
بسیاری از آثار علمی و تألیفات آیت‌الله سید حیدر صدر امروز در دسترس نیستند، اما همان مختصر باقیمانده، نشانه‌هایی از عمق تفکر، نبوغ اجتهادی، و جدیت او در مباحث اصولی و فقهی را در خود دارند. فهرست آثار برجای‌مانده و ثبت‌شده از ایشان، گرچه محدود، نمایانگر دغدغه علمی‌اش نسبت به مسائل دقیق و پیچیده علمی است:
1. رساله‌ای در باب وضع الفاظ؛
2. حاشیه بر کفایة الأصول؛
3. رساله‌ای در باب معنای حرفی؛
4. رساله‌ای درباره تفاوت احکام به دلیل تفاوت اسباب؛
5. الشبهة الحیدریة، که به یکی از مباحث دقیق علم اصول، یعنی علم اجمالی، اختصاص دارد؛
6. حاشیه بر العروة الوثقی.
بنا بر گزارش منابع نزدیک به خاندان صدر، آیت‌الله حیدر صدر آثار علمی دیگری نیز نگاشته بود، اما متأسفانه بیشتر این رساله‌ها و نوشته‌ها در گذر زمان مفقود شده‌اند و دست نسل‌های پس از او از آن گنجینه‌ها کوتاه مانده است. تنها اثری که ردّی از آن باقی مانده، «شبهه حیدریه» است؛ اثری که مرحوم آیت‌الله ضیاءالدین عراقی (آقا ضیاء) در درس‌های خود به آن اشاره کرده و برخی شاگردانش نیز بصورت تقریری از مباحث آن را به نگارش درآورده‌اند.
فرزندان سید حیدر صدر
سید حیدر صدر سه یادگار ارزشمند از خود برجای نهاد: دو پسر و یک دختر؛ فرزندانی که هر یک همچون گوهری درخشان در عرصه علم و فضیلت می‌درخشند و نام پدر را با شکوهی دوچندان زنده نگاه داشته‌اند. این سه، نه تنها در نسب، بلکه در حسبِ علم و اخلاق، امتدادِ روشنی از میراث معنوی و فکری او به‌شمار می‌آیند. در پرتو تربیت چنین پدری، هر یک از این فرزندان نقشی ماندگار در تاریخ معاصر تشیع ایفا کرده‌اند:
١ـ آیت‌الله سید اسماعیل صدر
٢ـ آیت‌الله العظمی شهید سید محمدباقر صدر
٣ـ علویه فاضل شهید سیده آمنه (بنت‌الهدی) صدر
وفات سید حیدر صدر
سید حیدر صدر در شامگاه پنج‌شنبه، بیست‌وهفتم جمادی‌الثانی سال 1359 هجری قمری (1940 میلادی)، در شهر مقدس کاظمین چشم از جهان فروبست و در آرامگاه خانوادگی آل صدر، در جوار پدر و نیاکان خویش، به خاک سپرده شد. از همسر فداکار او روایت شده شبی که سید حیدر دار فانی را وداع گفت، به سبب تنگدستی و بضاعت اندک، حتی غذایی برای خوردن در خانه نبود و آن شب را بی‌شام سپری کردند. این شرایط دشوار مالی تا یک ماه پس از رحلت او نیز ادامه یافت؛ و این در حالی بود که او از مراجع برجسته و چهره‌های سرشناس جهان تشیع در آن روزگار به‌شمار می‌رفت. چنین روایتی گواهی است زنده بر زهد ناب و پارسایی مثال‌زدنی او، که چگونه در اوج منزلت علمی و دینی، دل از دنیا بریده و از تجمل و رفاه گریزان بود.
انتهای پیام/