واکاوی تأثیر کمپین‌های «نخرید تا ارزان‌ شود»/ ‌آدرس غلط سلبریتی‌ها به مردم

یک کارشناس اقتصادی‌ گفت: کمپین‌های «نه به خرید»، زمانی می‌تواند موفق باشد که افزایش قیمت کالا‌ها، ناشی از تشدید تقاضا و یا افزایش حاشیه سود تولیدکننده و عرضه کننده باشد، اما شرایط فعلی بازار کالا‌های اساسی اینگونه نیست. یحیی لطفی‌نیا در گفت‌‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس اظهار داشت: بر اساس جزء 1 بند (ص) تبصره 1 قانون بودجه سال 1401، دولت تخصیص ارز ترجیحی برای واردات برخی کالاهای اساسی (روغن خام، جو، ذرت، کنجاله سویا) را حذف و به جای آن اقدام به تأمین با نرخ ارز ETS کرده است. وگوکنجالهوی افزود: از طرف دیگر یارانه نقدی حاصل از مابه التفاوت بین نرخ ارز ترجیحی و نرخ ارز ETS را به صورت مستقیم به مصرف­‌کنندگان (جامعه هدف) پرداخت می‌کند به گونه‌­ای که ستاد مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه­‌ها در اطلاعیه شماره یک خود به تاریخ 20 اردیبهشت ماه 1401، آورده است: «دولت به منظور حمایت از اقشار مختلف جامعه بسته حمایتی و کمک معیشتی ماهانه ۴۰۰ هزار تومان برای سه دهک درآمدی پایین و ۳۰۰ هزار تومان برای 6 دهک بعدی تأمین و یارانه دو ماه ابتدای اجرای طرح را به حساب سرپرستان خانوار واریز کرده که همزمان با اصلاح و متناسب سازی قیمت‌ها امکان برداشت، فراهم خواهد شد.». مابهالتفاوتوی اظهار کرد: در پی این اقدام قیمت کالاهای اساسی زنجیره تأمین کالاهای مذکور آزاد شد و کالاهایی چون مرغ، تخم‌­مرغ، روغن، ماکارونی و انواع لبنیات با قیمت جدید که توسط ستاد تنظیم بازار اعلام شده بود در فروشگاه­‌های سراسر کشور عرضه شد. (جدول شماره یک)‌‌ جدول‌ تغییر قیمت برخی‌ کالاهای اساسی بعد از اجرای طرح مردمی‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها وی بیان کرد: همزمان با اجرای سیاست مردمی‌­سازی و توزیع عادلانه یارانه­‌ها و افزایش قیمت کالاهای اساسی مرتبط با ارز ترجیحی (4200 تومانی) و با وجود تداوم بحث‌­های کارشناسی بین موافقان و مخالفان اجرای طرح، شاهد برخی اعتراضات خیابانی به صورت محدود در برخی از شهرهای کشور بودیم. وی افزود: در این بین برخی از چهره­‌های سرشناس فضای مجازی از جمله ورزشکاران و اهالی سینما در قالب کمپینی با عنوان «نخرید تا ارزان شود» در صدد همراهی مردم با خود جهت مقابله با اجرای این طرح بودند‌. کمپینی* آیا کمپین «نخرید تا بگندد» می‌تواند در طولانی مدرت اثر گذار باشد؟ * آیا کمپین «نخرید تا بگندد» می‌تواند در طولانی مدرت اثر گذار باشد؟* آیا کمپین «نخرید تا بگندد» می‌تواند در طولانی مدرت اثر گذار باشد؟کمپینبگنددبه گفته لطیفی‌نیا در واقع هدف اصلی کمپین «نخرید تا ارزان شود» همانند کمپین­‌های مشابه در مقابله با گرانی کالایی مشخص، کاهش قیمت کالاهای اساسی از محل کاهش تقاضا و در نتیجه ایجاد مازاد عرضه (کمبود تقاضا)  بوده است، بنابراین برای شناسایی و تحلیل ابعاد اثرگذاری اجرای این کمپین لازم است دلیل گرانی اقلام مذکور مشخص و در ادامه تبیین شود که آیا این کمپین از طریق مازاد عرضه (کمبود تقاضا) می­‌تواند زمینه کاهش قیمت و در ادامه دستیابی کمپین به اهداف خود را فراهم نماید یا خیر؟ کمپینکمپینکمپینکمپینکمپینوی گفت: همان­طور که بیان شد، افزایش قیمت کالاهای مذکور از محل افزایش هزینه واردات و در ادامه افزایش هزینه تولید آن­ها اتفاق افتاده است به این صورت که واردکنندگان بعد از اجرای طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه‌­ها، کالاهای خود را با نرخ ارز ETS وارد می­‌کنند در حالی که تا قبل از اجرای طرح آن را با نرخ ارز ترجیحی 4200 تومانی وارد می‌­کردند یعنی حدود 5 برابر‌. * کاهش تقاضا نمی‌تواند گرانی اخیر کالا‌های اساسی را بی‌اثر کند * کاهش تقاضا نمی‌تواند گرانی اخیر کالا‌های اساسی را بی‌اثر کند* کاهش تقاضا نمی‌تواند گرانی اخیر کالا‌های اساسی را بی‌اثر کنداین کارشناس اقتصادی می‌گوید: بنابراین افزایش قیمت کالاها از محل افزایش هزینه تولید اتفاق افتاده است، با این وجود برای کاهش قیمت کالاهای مذکور نیازمند سیاست کاهش هزینه تولید هستیم در حالی که کمپین مذکور با هدف کاهش تقاضا به عنوان یکی دیگر از عوامل اثرگذار بر قیمت کالا در صدد کاهش قیمت است که احتمال وقوع آن خیلی پایین است، باید به این مسئله نیز اشاره کرد که دلیل عرضه کالا به قیمت پایین‌تر از قیمت مصوب ستاد تنظیم بازار در روزهای بعد از اجرای طرح، وجود موجودی انبار ناشی از تأمین کالا با نرخ‌های قبل از اجرای طرح است. بنابراین انتظار می‌رود که با تداوم اجرای طرح قیمت‌های بازار با قیمت‌های اعلامی ستاد تنظیم بازار برابر شود. کمپین* پیامد‌های کوتاه‌مدت و میان مدت کمپین «نخرید تا ارزان شود» * پیامد‌های کوتاه‌مدت و میان مدت کمپین «نخرید تا ارزان شود»* پیامد‌های کوتاه‌مدت و میان مدت کمپین «نخرید تا ارزان شود»کمپینلطیفی‌نیا معتقد است: با این حال در صورت فراگیری شعار کمپین «نخرید تا ارزان شود» در بین مردم، شاهد حذف برخی از تولیدکنندگان از بازار خواهیم بود که در نتیجه آن و در بلندمدت به دلیل رکود ایجاد شده در نتیجه کاهش تقاضا نیروهای جدید وارد بازار نخواهند شد که دولت به عنوان متولی تأمین حداقل معیشت جامعه ناچار به واردات کالاهای اساسی نهایی خواهد شد که تبعات بدتری نسبت به واردات مواد اولیه مرتبط با تولید خواهد داشت. کمپینوی افزود: این موضوع در شرایط تحریم­‌های اقتصادی و جنگ اقتصادی نگرانی بیشتری نسبت به حالت عادی ایجاد می‌کند، بنابراین ناسازگاری بین اثرگذاری کمپین (کاهش تقاضا) و دلیل افزایش قیمت (افزایش هزینه تولید) منجر به تبعات منفی بیشتری خواهد شد که قطعاً رفاه مصرف‌­کننده را در بلندمدت کاهش خواهد یافت. کمپین* کاهش هزینه تولید می‌تواند منجر به کاهش قیمت مصرف‌کننده شود * کاهش هزینه تولید می‌تواند منجر به کاهش قیمت مصرف‌کننده شود* کاهش هزینه تولید می‌تواند منجر به کاهش قیمت مصرف‌کننده شودبه گفته لطیفی‌نیا در واقع کمپین‌­های «نه به خرید»، زمانی می‌­توانند بدون عقب نشینی دولت از اعمال سیاست موفق باشند که افزایش قیمت ناشی از تشدید تقاضا و یا افزایش حاشیه سود تولیدکننده و عرضه کننده باشد به این صورت که با ایجاد کمپین­‌های از این نوع، شاهد عقب نشینی تولیدکنندگان و عرضه کنندگان بوده و با کاهش حاشیه سود قیمت­‌ها‌ را کاهش دهند و یا با کاهش تشدید تقاضا منجر به کاهش قیمت شوند. کمپینکمپینوی اضافه کرد: علاوه بر ناسازگاری بین دلیل افزایش قیمت و اثرگذاری کمپین باید نوع کالا را در میزان موفقیت آن نیز مد نظر داشت. در واقع کالاهایی که با افزایش قیمت مواجه شده­‌اند، از جمله کالاهای اساسی و ضروری خانوارها هستند، بنابراین کاهش تقاضا در چارچوب این کمپین نمی‌­تواند به صورت بلندمدت ادامه داشته باشد، در واقع ممکن است در کوتاه مدت به دلیل وجود ذخایر مازاد بر مصرف برای خانوار و همچنین افزایش عرضه در نتیجه افزایش قیمت (اعمال قیمت­‌های جدید) شاهد تعدیل و کاهش قیمت باشیم ولی در میان مدت شاهد این هستیم که خانوارها برای پاسخ­گویی به نیازهای مصرفی و ضروری خود مجدداً وارد بازار شده و تقاضا به سطح قبل برگردد این موضوع در شرایطی که دولت اقدام به بازپرداخت یارانه نقدی برای جبران قدرت خرید خانوارها کرده است، محتمل­‌تر است، به گونه­‌ای که در ارتباط با پرداخت­‌های نقدی در نتیجه سیاست­‌های بازتوزیعی نگرانی­‌هایی در ارتباط با تشدید تقاضا به دلیل افزایش قدرت خرید خانوارها در کوتاه مدت وجود دارد. کمپینافزایشکمپینبه گفته لطیفی‌نیا با توجه به آنچه که بیان شد، انتظار نمی­‌رود کمپین «نخرید تا ارزان شود» اثرگذاری بالایی در وضعیت زنجیره تولید و توزیع و شرایط بازار کالاهای اساسی داشته باشد، با این حال به منظور اجرای موفقیت آمیز طرح‌­های بازتوزیعی یارانه­‌ها در نتیجه آزادسازی قیمت­‌ها، اقناع سازی افکار عمومی و جامعه نخبگانی مورد توجه جدی قرار گیرد تا ضمن خنثی­‌سازی اقدامات و تحریکات ناشی از شکل­‌گیری کمپین‌­های مقابله با اجرای طرح، شاهد پذیرش با هزینه پایین‌­تری از سوی جامعه و گروه­‌های هدف باشیم. کمپینکمپینانتهای پیام/ انتهای