غیررقابتی بودن محصولات کشاورزی و عدم توسعه صنایع تبدیلی در کشور
یک کارشناس حوزه اقتصاد گفت: قیمت غیر رقابتی محصولات کشاورزی هزینه زیادی به زنجیره تولید تحمیل می کند؛ بنابراین نمی توان انتظار توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی را در کشور انتظار داشت.
به گزارش خبرنگار مهر، هر سال در بخش کشاورزی ایران با کمبود و پیشبود برخی محصولات رو به رو هستیم که منجر به هدر رفت منابع مالی و غیرمالی بسیاری می‌شود. گسترش و توسعه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی یکی از راه‌های کاهش ضایعات این محصولات است.
صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به صنایعی گفته می‌شود که به فرآوری و عمل‌آوری محصولات نباتی و حیوانی از جمله زراعی، باغی، شیلاتی، دام و طیور، جنگل و مرتع می‌پردازد. در تعریف فرآوری، آمده که دربرگیرنده تغییرات فیزیکی، شیمیایی، ارگانولپتیکی، نگهداری، بسته‌بندی و توزیع است بدین وسیله ماندگاری این محصولات را بیشتر و مصرف و عرضه آنها را مناسب‌تر می‌کند. در مجموع از طریق این نوع صنایع ارزش اقتصادی محصولات افزایش می‌یابد. این امر در کنار جلوگیری از هدر رفت محصولات و کاهش ضایعات منجر به ارتباط با ارزش بین دو بخش کشاورزی و صنعت می‌شود.
آرمان خالقی، کارشناس حوزه اقتصاد درباره فعالیت صنایع تبدیلی و تکمیلی در بخش کشاورزی کشور به مهر گفت: در بخش کشاورزی، برنامه‌ای تحت نقشه راه و برنامه مشخص وجود ندارد؛ البته سال گذشته در مورد اصلاح الگوی کشت صحبت‌هایی شد اما در ترسیم فضای کلی کشاورزی که دامداری را هم شامل می‌شود باید بررسی شود چه محصولی، کجا، با چه میزان و با چه الگو و تکنولوژی باید کشت شود.
وی افزود: در شیوه کشاورزی باید بدانیم چگونه بذر را پرورش دهیم، با چه کودی، در چه فصلی و در چه خاکی؟ همچنین قرار است از مکانیک خاک چگونه مراقبت شود و آبیاری به چه شکلی انجام گیرد؟
وی با بیان اینکه در بخش مکانیزاسیون کشاورزی هم ضعیف عمل کرده ایم، ادامه داد: کشاورزی ایران همچنان سنتی است در نتیجه می‌توان گفت نسبت به دیگر کشورها خیلی عقب هستیم.
این کارشناس حوزه صنایع غذایی اضافه کرد: البته در بخش‌هایی خوب عمل شد اما در کلان برایند نشان از عملکرد مناسب در بخش کشاورزی شاهد نیستیم.
چالش بهره وری
خالقی با اشاره به هدر رفت آب در بخش کشاورزی یادآور شد: بیشترین مصرف آب کشور در بخش کشاورزی بوده و به لحاظ بهره وری آمارها ناامیدکننده است. کشوری که به لحاظ آبی فقیر است چرا باید این حجم ریخت و پاش آبی و لاابالی گری در مصرف آب داشته باشد. این امر نشان از عدم مدیریت دارد و حاکی از آن است که در بحث‌های کارشناسی هنوز الفبای بهره وری را نمی‌دانیم.
وی تصریح کرد: جهان به سوی آبیاری قطره‌ای رفته اما چند درصد زمین‌های کشاورزی ایران به شکل قطره‌ای آبیاری می‌شود. چرا باید محصولی مانند برنج را در مناطقی مانند خوزستان یا اصفهان کشت کرد؟ شنیده می‌شود حتی در یزد برخی کشاورزان نیز مبادرت به کشت برنج کرده اند. اگر قرار است برنج کاری داشته باشیم باید مانند گندم، دیمی باشد.
وی خاطرنشان کرد: حتی کشت برنج در محل‌هایی مانند شمال که امروز مشکل آب دارند، غیرکارشناسی است. کشورها به سوی کشت برنج کم آب بر رفته اند. روش غرقابی که ما در کشت برنج به شکل سنتی داریم به نوع منسوخ شده است.
هدر رفت انرژی
به گفته کارشناسان برنج به شکل غرقابی حدود ۱۵ هزار متر مکعب آب مصرف می‌کند و اگر کشت برنج به شکل خشکه کاری باشد این عدد به ۵ تا ۸ هزار متر مکعب کاهش می‌یابد.
عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت در ادامه سخنان خود یادآور شد: بخش کشاورزی ایران ضمن هدر رفت آب، در حوزه انرژی هم برای آبرسانی هدر رفت برق دارد. الکتروپمپ ها که برای استخراج آب از چاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد پرمصرف و کم بازده هستند. در حالی که می‌توان با خروج پمپ‌های دیزلی میزان مصرف برق را کاهش داد. ضمن اینکه نحوه آبرسانی از نهرها و جوی‌های مورد استفاده هم غیراصولی انجام می‌شود.
فرسوده‌ها و کاهش بهره وری
خالقی با بیان اینکه مشکلات معیشتی سبب شده تا کشاورزان و باغداران مبادرت به نوسازی درختان در بخش باغی نکنند، گفت: هر درخت عمر مفیدی دارد و پس از کهنسالی باید با درختان جوان‌تر جایگزین شوند. امروز باغات کشور از بهره وری خارج شده اند و ضرورت دارد بخشی از این درختان با کاشت نهال نوسازی شوند.
او با اشاره به زمان مورد نیاز تا به ثمر رسیدن این نهال‌ها گفت: حداقل ۳ سال زمان نیاز است تا نهال‌ها به درختانی پربار تبدیل شوند. فشار اقتصادی باعث شده تا کشاورزان نتوانند این زمان را تحمل کنند بنابراین سعی می‌کند با هر زحمتی است به وسیله کود و سم همچنان از این درختان بهره ببرند. در این باره وزارت جهاد کشاورزی باید به کمک کشاورزان آید.
دردسرهای کشاورزی خرد
خالقی در ادامه سخنان خود به چالش اراضی کوچک مقیاس در بخش کشاورزی ایران اشاره کرد و گفت: کشور از جانب زمین‌های کشاورزی کوچک مقیاس آسیب زیادی دیده و هنوز نتوانسته ایم از خرد شدن اراضی جلوگیری کنیم. در این راستا فرهنگ سازی نیاز است تا تجمیع رخ دهد.
وی تاکید کرد: قطعات کشاورزی باید به هم پیوسته شوند تا قیمت تمام شده محصولات نهایی در صنایع تبدیلی رقابتی شود.
عضو هیأت مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه کشاورزی فعل و فاعل اقتصادی است و روی امنیت اقتصادی تأثیر زیادی دارد، گفت: یکی از آیتم‌های اصلی امنیت اقتصادی موضوع کشاورزی است. در حال حاضر کشاورزان ایرانی گندم را در قطعات خرد در ایام مختلف کاشته و در ایام مختلف نیز برداشت می‌کنند بنابراین نمی‌توان انتظار بهره وری داشت.
او گفت: زمین با قطعات بزرگ که استفاده از کمباین برای برداشت محصول را دارای صرفه اقتصادی کند کم است از این رو محصول استراتژیکی مانند گندم با قیمتی بالاتر از نرخ جهانی در کشور تولید و تأمین می‌شود.
وی اضافه کرد: در ادامه این زنجیره صنایع پایین دستی و صنایعی که این محصولات مواد اولیه آنها به شمار می‌رود نمی‌توانند با قیمت رقابتی فعالیت داشته باشند. حتی در بازار داخل هم مردم قادر به استفاده از این کالاهای تبدیلی نیستند. در حال حاضر نان‌های فانتزی و نان باگت با آرد آزاد تهیه می‌شود قطعاً اگر قیمت مناسب داشته باشد رفاه بیشتری برای جامعه به ارمغان می‌آورد.
این کارشناس حوزه اقتصاد تصریح کرد: قیمت غیر رقابتی هزینه بالا را به تمام زنجیره تولید تحمیل می‌کند. بنابراین بخش کشاورزی به دلیل نداشتن سند راهبردی در حال زیان و آسیب است. در حالی که با یک سلسله اقدامات و تغییرات که وزارت جهاد می‌تواند داشته باشد که البته به سود کشاورز هم خواهد بود یکپارچه سازی اراضی یا حداقل کشت یک محصول در این زمین‌ها است. ضمن اینکه باید بازار آن را هم تضمین کند.
خالقی افزود: نوسازی تجهیزات و ماشین آلات کشاورزی از دیگر ضروریات این بخش برای توسعه صنایع تبدیلی است تا مواد اولیه مورد نیاز با قیمت رقابتی به دست تولیدکننده نهایی برسد. علاوه بر اینکه روی حوزه سلامت محصولات هم باید تلاش بیشتری کرد تا بازار صادرات هم رونق بگیرد.