دلایل اختلاف بانک مرکزی و مرکز آمار در ارقام رشد اقتصادی چیست؟
از مهمترین عوامل ایجاد اختلاف در نتایج رشد اقتصادی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران و بانک مرکزی را می‌توان در ۳ دسته کلی منابع متفاوت اطلاعاتی، عدم انطباق طبقه بندی ها و بکارگیری روش های محاسباتی متفاوت عنوان کرد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، چند روز گذشته، آمار اقتصادی توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران منتشر شد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، بیشترین رشد مربوط به بخش نفت است که توانسته رشدی 10 درصدی از خود ثبت کند. همچنین بعد از بخش نفت، بخش صنعت دیگر بخشی است که افزایش با افزایشی 9.5 درصدی جایگاه دوم رشد را به اسم خود ثبت کرده است. گفتنی است بخش‌های معادن، خدمات و تامین آب، برق و گاز، نیز به ترتیب با 2.8 درصد، 2.7 درصد و 2.4 درصد بیشترین رشد در سال 1401 را رقم زده‌اند. لازم به ذکر است که بخش‌های کشاورزی با 1.1 درصد و ساختمان با 1.2 درصد، کمترین رشد را تجربه کرده‌اند.
از سویی دیگر، بر اساس گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، بیشترین رشد مربوط به بخش تامین آب، برق و گاز با 7.8 درصد بوده و پس از آن بخش صنعت با 7.7 درصد، بیشترین رشد را ثبت کرده است. پس از آن نیز بخش‌های استخراج نفت و گاز طبیعی، خدمات و سایر معادن، با هفت درصد، 4.4 درصد و 0.7 درصد در رده‌های بعدی بیشترین رشد قرار دارند. با این وجود اقتصاد کشور در سال 1401 در بخش‌های کشاورزی و ساختمان به ترتیب 4.4 درصد و 2.3 درصد کوچک‌تر شده است.
دلایل اختلاف آمارهای اقتصادی بانک مرکزی با مرکز آمار ایران
گفتنی است، مهمترین عامل ایجاد اختلاف در نتایج رشد اقتصادی منتشر شده توسط مرکز آمار ایران و بانک مرکزی را می‌توان در 3 دسته کلی منابع اطلاعاتی، عدم انطباق طبقه بندی ها، بکارگیری روش های محاسباتی متفاوت اشاره کرد، که به صورت اختصار به تشریح این عوامل می پردازیم.
1- تفاوت منابع اطلاعاتی
مرکز آمار ایران هر ساله بودجه قابل توجهی را برای اجرای طرح های ویژه حسابهای ملی چه در مقاطع فصلی و چه سالیانه (سالانه حدود 60 طرح آمارگیری ویژه حسابهای ملی و قیمت در مرکز آمار ایران اجرا می‌شود) و همچنین اقدامات گسترده در خصوص جمع آوری آمارهای ثبتی با کیفیت از سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی صرف می‌کند. آمارگیری‌های نمونه‌ای مرکز بر اساس طرح فنی، طراحی و اجرا می‌شود. لذا انتخاب نمونه در آنها به شیوه‌های علمی صورت می‌گیرد.
اطلاعات مورد استفاده در تهیه حسابهای ملی در مرکز آمار ایران دارای پوشش کامل موضوعی و جغرافیایی است. به عنوان مثال طرح‌های آمارگیری کارگاه‌های صنعتی (سالانه با مراجعه به حدود 27 هزار کارگاه) و معادن در حال بهره برداری کشور تقریباً به صورت تمام شماری اجرا می‌شود و یا طرح هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار که هم پوشش شهری و هم روستایی دارد.
لازم به ذکر است حتی بافرض اینکه دو سازمان روش‌های مشابه در برآورد ارزش افزوده بکار برده باشند، باز هم در سطح ارقام جاری، وجود اختلاف اجتناب ناپذیر خواهد بود.
2- عدم انطباق گروه بندی‌های حسابهای ملی در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی
مرکز آمار علاوه بر ترجمه و تدوین طبقه بندی های استاندارد بین المللی، پایبند به رعایت این استانداردها نیز می‌باشد. یکی از این استانداردها که مقایسه پذیری بین المللی آمار مربوطه را امکانپذیر می نماید، طبقه بندی بین المللی استاندارد رشته فعالیتهای اقتصادی (ISIC) است. به عنوان مثال در این طبقه بندی استخراج نفت خام و گاز طبیعی با کد 06 در بخش B (استخراج معدن)؛ تولید کک و فرآورده های حاصل از پالایش نفت با کد 19 در بخش C (تولید صنعتی یا ساخت) و تولید گاز، توزیع سوخت های گازی از طریق شاه لوله با کد 3520 در بخش D (تأمین برق، گاز، بخار و تهویه هوا) قرار می گیرند.
براساس گزارش های منتشر شده بانک مرکزی ملاحظه می شود حوزه مربوط به گروه نفت بانک مرکزی شامل استخراج نفت خام و گاز طبیعی، تولید میعانات و مایعات گازی، فرآورده های پالایشگاهی و تولید و صادرات گاز طبیعی است. درحالی که گروه نفت در محاسبات مرکز آمار ایران تنها شامل استخراج نفت خام و گازطبیعی است و برطبق استانداردهای اشاره شده میعانات گازی محصول پالایشگاه های گاز بوده و در زیر گروه توزیع گاز طبیعی قرار می‌گیرد، تولید و صادرات گاز نیز به زیر گروه گاز طبیعی تعلق دارد. همچنین فرآورده‌های پالایشگاهی نیز در گروه نفت قرار نداشته و متعلق به زیرگروه صنعت می‌باشند.
لازم به توضیح است که نفت خام و گاز طبیعی جزء ذخایر طبیعی کشورها بوده و ارزش افزوده ایجاد شده توسط آنها از محل استخراج منابع طبیعی است، درحالیکه در تولید فرآورده های پالایشگاهی (همچون بنزین، گازوئیل و ...) نیاز به تکنولوژی پیشرفت های در تبدیل نفت خام به فرآورده های پالایشگاهی است و از این جهت درنظر گرفتن فرآورده‌های پالایشگاهی همراه با نفت خام و گاز طبیعی تحت عنوان گروه نفت توجیهی نداشته و البته مغایر با دستورالعمل های بین المللی است.
یکی از دلایل اختلاف در رشدهای محصول ناخالص داخلی با نفت و بدون نفت دو سازمان و همچنین اختلاف بین سطح ارقام جاری گروه نفت و گروه برق و گاز و آب و گروه صنایع و معادن عدم انطباق طبقه‌بندی‌ها بوده و قیاس این ارقام از پایه اشتباه است.
همچنین بررسی مجموع ارزش افزوده رشته فعالیتهای گروه نفت و گروه گاز طبیعی به قیمت جاری برای مرکز آمار ایران و بانک مرکزی نشان می‌دهد حتی با تجمیع کردن همه اطلاعات در یک بخش باز هم بین ارزش افزوده جاری برآورد شده بین دو سازمان اختلاف وجود دارد که می‌تواند ناشی از آزاد سازی قیمت حامل های انرژی مرکز آمار ایران در جدول داده – ستانده 1390 و محاسبات به قیمت ثابت سال 1390 باشد.
3- بکارگیری روش های محاسباتی متفاوت
مقایسه پذیر نبودن ارزش افزوده بخش‌ها به علت تفاوت در محاسبه محصول ناخالص داخلی به قیمت پایه و بازاری از دیگر دلایلی که می تواند باعث اختلاف آمار های منتشر شده توسط بانک مرکزی و مرکز آمار شود. به عنوان مثال محصول ناخالص داخلی فصلی به قیمت‌های جاری و ثابت از دو روش تولید و هزینه به صورت مستقل از یکدیگر محاسبه می شود. گفتنی است نتایج محاسبات محصول ناخالص داخلی در هر فصل حدود 70 روز بعد از فصل مرجع منتشر میشوند.
انتهای پیام/