چرا طرح های بهبود وضعیت جنگل ها در کشور موفق نیست؟

در سال حدود ۵ میلیون هکتار از جنگل‌ها را در جهان از دست می‌دهیم. ناهماهنگی در بین دستگاه‌های اجرایی از جمله مسائل مهم عدم موفقیت طرح‌های بهبود وضعیت جنگل‌ها است.

به گزارش  خبرگزاری تسنیم، یک‌صد و هشتاد و چهارمین نشست علمی - تخصصی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تحت عنوان "مدیریت یکپارچه و پایدار جنگل‌های زاگرس" برگزار شد.

در این نشست فرخ مسجدی؛ نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس به‌عنوان مدیر علمی نشست و همچنین نقی شعبانیان؛ استاد دانشگاه و معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و مهندسمرتضی ابراهیمی رستاقی؛ عضو پیشین شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری به‌عنوان سخنرانان این نشست به ایراد نقطه‌نظرات خود پرداختند.

در ابتدای نشست، فرخ مسجدی؛ نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه‌وبودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس به‌عنوان مدیر علمی نشست گفت: جنگل‌های زاگرس یک دارایی بسیار بزرگ برای کشور است. از حدود 30 میلیون هکتار وسعت منطقه زاگرس حدود 6 میلیون هکتار را جنگل‌ها تشکیل داده‌اند که این وسعت از جنگل‌ها با بسیاری از مسائل این منطقه از جمله زیرساخت‌ها، معیشت مردم، کشاورزی، اقتصاد و... ارتباط دارد.

وی ادامه داد: علاوه بر مواردی که گفته شد، این منطقه به دلیل تأثیرات مثبت آب و هوایی و همچنین وجود گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، بسیار با ارزش است. همچنین باید اشاره کرد که حدود 40 درصد از آب‌های زیرزمینی کشور توسط جنگل‌های زاگرس تأمین می‌شود و بیش از 60 درصد از مردم این منطقه به لحاظ معیشتی به جنگل‌ها وابسته هستند.

فرخ مسجدی در ادامه خاطرنشان کرد: منطقه زاگرس به لحاظ کشاورزی و دامداری نیز از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا حدود 50 درصد از عشایر کشور در منطقه زاگرس زندگی می‌کنند و حدود 60 درصد از دام کشور در منطقه زاگرس قرار دارد؛ اما هم اکنون در منطقه زاگرس مسائل و مشکلاتی پیش آمده که هم از نظر وسعت و هم کیفیت در حال تغییراتی است و این وضعیت مطلوب نیست.

نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس افزود: وجود تعداد زیاد دام در این منطقه با توجه به ظرفیت‌های موجود، تخریب جنگل‌ها برای انجام فعالیت کشاورزی، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی، از بین رفتن جنگل به دلیل حریق و آتش‌سوزی و وجود آفات و بیماری‌های متنوع از جمله چالش­هایی است که در منطقه زاگرس وجود دارد.

فرخ مسجدی در ادامه در مورد این که برای احیای جنگل‌های زاگرس چه باید کرد؟ گفت: اولین چیزی که در این منطقه باید مورد توجه قرار گیرد معیشت مردم است، معیشت مردم را باید تأمین کنیم. اگر منافع مردم با منافع جنگل‌ها همسو نباشد احتمال این که بتوانیم جنگل‌ها را نگهداریم بسیار پایین است. دومین کاری که باید انجام دهیم این است که موضوع جنگل‌های زاگرس را یک موضوع فرابخشی بدانیم و همه دستگاه‌های اجرایی را برای ایجاد هم‌افزایی در این منطقه هماهنگ کنیم تا در جهت بهبود وضعیت تلاش کنند.

در ادامه نشست نقی شعبانیان؛ استاد دانشگاه و معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: جهان در سال حدود 5 میلیون هکتار از جنگل‌ها را از دست می‌دهد که این یک بی‌توجهی و بی‌مهری در دنیا نسبت به منابع جنگلی محسوب می­شود. این موضوع در کشور ما هم وضعیت مناسبی ندارد و به لحاظ رسیدگی به جنگل‌ها از میانگین جهانی پایین‌تر هستیم.

نقی شعبانیان در مورد مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات جنگل‌های زاگرس افزود: امروزه جنگل‌های زاگرس با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که مواردی از جمله تغییرات اقلیمی، سیل و فرسایش خاک، استفاده بیش از حد ظرفیت برای دام‌پروری، قطع درختان و سرشاخه‌ها، تصرف جنگل‌ها برای زراعت، تخریب خاک و پوشش گیاهی، حریق و آتش‌سوزی جنگل‌ها از نمونه این چالش‌هاست.

این استاد دانشگاه تشریح کرد: در اجرای طرح‌های بهبود و احیای جنگل‌های زاگرس، دستگاه‌های اجرایی ناهماهنگی‌های متعددی دارند. اجرای نامتوازن پروژه‌های عمرانی، عدم اجرای برخی از مصوبات شورای عالی محیط زیست، عدم ساماندهی و تجمیع روستاها، عدم نظام‌مند بودن فرایند توسعه در بین دستگاه‌های اجرایی و احداث سکونتگاه در رویشگاه‌های جنگلی از نمونه ناهماهنگی‌ها در بین دستگاه‌های اجرایی است.

شعبانیان در ادامه به مفهوم جنگلداری اجتماعی اشاره کرد و گفت: جنگلداری اجتماعی عبارت است از مدیریت جنگل با مشارکت منطقی مردم محلی به‌طوری‌که منافع مردم در حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری از جنگل‌ها دیده شود. این اصطلاح برای اولین بار توسط کمیسیون طبیعی سازمان کشاورزی هند در سال 1976 استفاده شد که در این مدل مردم همواره نگران تخریب جنگل هستند.

معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در خصوص برنامه‌های این سازمان برای مدیریت جنگل‌های زاگرس گفت: حفظ و غنی‌سازی رویشگاه‌های طبیعی، مهار عوامل ناپایداری، ترمیم و بازسازی رویشگاه‌های دچار خشکیدگی بلوط و همچنین تهیه و اجرای طرح مدیریت پایدار جنگل‌های زاگرس (طرح‌های جنگلداری، اجتماعی) با سه رکن اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی و با مشارکت جوامع محلی، از جمله برنامه‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برای بهبود وضعیت جنگل‌های منطقه زاگرس است.

در ادامه نشست مرتضی ابراهیمی رستاقی؛ عضو پیشین شورایعالی جنگل، مرتع و آبخیزداری گفت: مطالعات گرده‌شناسی نشان می‌دهد که قدمت جنگل‌های زاگرس به بیش از میلیون‌ها سال می‌رسد و این مطالعات ثابت می‌کند که حدود 5 هزار سال پیش جنگل‌های زاگرس به اوج تکامل خود رسیده‌اند.

وی ادامه داد: آخرین مطالعات سراسری جنگل‌های زاگرس به "پروژه تهیه نقشه منابع جنگلی" باز می‌گردد که در چارچوب این پروژه تمام مطالعات جنگل‌های زاگرس به‌روز شده است. بر اساس مطالعات این پروژه و همچنین با توجه به اطلاعات میدانی که داشتیم، مساحت جنگلی جنگل‌های زاگرس 5 میلیون و 434 هزار و 680 هکتار برآورد شده است.

ابراهیمی رستاقی افزود: علت اصلی عدم موفقیت طرح‌های بهبود جنگل‌های زاگرس عدم توجه به منافع اقتصادی مردم و غیراقتصادی بودن اجرای این طرح‌ها برای مردم این منطقه است. از آنجایی که این طرح­ها عمدتاً مانع از گسترش مشاغلی از جمله دام‌پروری و کشاورزی در مناطق جنگلی می‌شود و هیچ شغل جایگزینی نیز در نظر گرفته نمی‌شود، درصد تحقق طرح­ها را با چالش مواجه می­سازد.

 عضو پیشین شورای عالی جنگل، مرتع و آبخیزداری خاطرنشان کرد: مهم‌ترین موضوع در اجرای طرح‌های بهبود جنگلداری این است که حمایت از طرح‌های بهبود جنگل توسط مردم صورت گیرد و اجرای طرح‌های بهبود وضعیت جنگل به تعاونی‌های مردمی و خصوصی واگذار شود.

در جمع‌بندی پایانی، فرخ مسجدی؛ نماینده ویژه رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور در حفظ و احیای جنگل‌های زاگرس به عنوان مدیر علمی نشست، گفت: قطعاً یکی از راه‌های مدیریت جنگل‌ها، تشکل‌هایی است که در این رابطه شکل گرفته است و در ارتباطی که با چند تشکل در این حوزه داشتیم، دریافتیم که این تشکل‌ها با تمام ظرفیت‌های خود موضوع را دنبال می‌کنند.

وی ادامه داد: اوضاع جنگل‌های زاگرس خیلی مناسب نیست و حتماً باید در آن تغییراتی ایجاد کنیم، به‌ویژه در بحث آتش‌سوزی جنگل‌ها که اخیراً بسیار در حال افزایش است. البته نباید این را هم فراموش کرد که طرح‌های بسیار خوبی هم اجرا شده که نتایج مطلوبی هم داشته است؛ اما متأسفانه این طرح‌ها فراگیر و عام نیستند و تنها در سطح خرد مناسب است و در سطح کلان به نتایج مطلوبی نرسیده است.

وی افزود: در انجام طرح‌های بهبود وضعیت جنگل‌های زاگرس، هماهنگی جنگل‌ها یک ضرورت جدی است که باید مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این مدیریت اجتماع‌محور و حوزه‌ای جنگل‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد به این معنی که در مناطق جنگلی تنها جنگل دیده نشود و مسائل مرتبط با جنگل نیز باید لحاظ شود تا با مجموع این عوامل بتوانیم به هدف مطلوب در حوزه مدیریت بسامان جنگل‌ها برسیم.

انتهای پیام/