واکاوی دلایل گرفتاری صادرات محصولات غیرنفتی در بحران انرژی مجازی/ چرا برخی صنایع خام‌فروشی می‌کنند
کارشناس انرژی گفت: گرفتاری صنایع ما در خام فروشی به علت خوراک و سوخت ارزانی است که در اختیار آنها قرار می گیرد و با یک مرحله فرآوری، حاشیه سود خوبی به دست می‌آید، بنابراین انگیزه برای توسعه صنایع پایین دستی نیست و رشد شدید قیمت انرژی در جهان، صنایع ما را دچار تله صادرات انرژی مجازی کرده است.
افشین غلامعلی‌پور در گفت‌‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره ضرورت چاره اندیشی برای برون‌رفت از شرایط فعلی کشور مبنی بر صادرات انرژی مجازی، اظهار داشت: ابتدا باید با این موضوع بپردازیم که چه طور کشورمان درگیر مسئله ای به نام تله صادرات انرژی مجازی شده است.
وی تصریح کرد: متاسفانه اغلب صنایع کشورمان فقط به واسطه رانت خوراک می‌توانند به حیات شان ادامه دهند و این موضوع دو دلیل دارد، اول اینکه اغلب این صنایع که اکثراً پتروشیمی‌ها را شامل می‌شود، محصولات نیمه خام تولید می‌کنند، به این معنا که محصول با یک مرحله فرآوری از خوراک اولیه که عمدتاً گاز است، به دست می‌آید متاسفانه پایین دست در این صنایع توسعه نیافته است، از آنجا که محصولات خام و اولیه صادر می‌شوند، آنچنان حاشیه سودی ایجاد نمی‌کنند، به طوری که اگر رانت خوراک نباشد، این صنایع نمی توانند به فعالیت خودشان ادامه دهند.
این کارشناس انرژی ادامه داد: نکته دوم این که به علت قیمت پایین انرژی، بسیاری از این صنایع که بیشتر فولادی و سیمانی هستند، غیربهره ور شده اند، اتلاف زیادی در این حوزه شاهد هستیم، البته در نیروگاه‌ها هم همین وضعیت را داریم و اتلاف انرژی زیادی را می بینیم به طوری که نیروگاه‌های حرارتی ما الان بهره وری 33 درصدی دارند.
* باید با مشوق مالیاتی نظیر اعتبار مالیاتی هزینه‌کرد تحقیق و توسعه را دارای صرفه اقتصادی کنیم
غلامعلی‌پور اظهار داشت: درگیری صنایع ما به خام فروشی به علت خوراک و سوخت ارزانی است که در اختیار آنها قرار می‌گیرد و آنها می‌توانند با یک مرحله فرآوری حاشیه سود خوبی به دست بیاورند و انگیزه‌ای برای توسعه صنایع پایین دستی وجود نداشته است؛ همچنین افزایش شدید قیمت انرژی در جهان، صنایع ما به خصوص صنایع شیمیایی را دچار تله صادرات انرژی مجازی کرده است.
وی تصریح کرد: برای خروج از این وضعیت باید علاوه بر اخذ مالیات از محصولات خام و نیمه خام، با مشوق مالیاتی نظیر اعتبار مالیاتی، هزینه‌کرد تحقیق و توسعه توسط صنعت را دارای صرفه اقتصادی کنیم تا به تکمیل زنجیره ارزش برسیم.
این کارشناس انرژی اظهار داشت: یکی از راه‌های برون رفت از شرایط فعلی این است که به توسعه زنجیره ارزش محصولات بپردازیم، مثلاً همین متانول را می توانیم به مواد دیگری تبدیل کنیم و محصولات نهایی را به فروش برسانیم، حتی می توانیم از متانول به تولید بنزین سنتزی بپردازیم و آن را صادر کنیم.
غلامعلی‌پور افزود: توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی جدی است و شکی در این موضوع نداریم، در همین راستا تلاش کردیم در تبصره 6 قانون بودجه، فهرست مواد خام و نیمه خام را مشخص کنیم تا سهامداران و سرمایه گذاران شرکت های پتروشیمی متوجه ضرورت توسعه ی زنجیره ی ارزش محصولات باشند.
این کارشناس انرژی بیان کرد: اتفاق خوبی که امسال برای بودجه 1402 افتاد این بود که بند ن تبصره 6 بودجه 1402 را که در مورد لغو معافیت مالیاتی محصولات خام و نیمه خام بود، اصلاح جزئی کردیم، به این بند موضوع اعتبار مالیاتی اضافه شد که اتفاق مثبتی است، بر این اساس سرمایه گذارانی که مواد نیمه خامی مانند متانول، اوره، پلی اتیلن و امثالهم را تولید می کنند، اگر به سمت توسعه زنجیره ارزش این محصولات بروند، به ازای سرمایه‌گذاری که انجام داده اند به آن ها اعتبار مالیاتی تعلق می گیرد. این مورد در کمیسیون تلفیق به تصویب رسید و به بودجه 1402 اضافه شد و امیدواریم در صحن علنی مجلس نیز رأی بیاورد و به قانون اضافه شود.
وی درباره اهمیت ورود فناوری به صنایع به منظور خروج از شرایط تله صادرات انرژی مجازی گفت: ما باید نگاه‌مان به داخل باشد و از توانمندی‌های داخلی نهایت بهره برداری را داشته باشیم. همان اتفاقی که برای توربین‌های صنعتی افتاد می تواند در صنایع انرژی بر هم رخ دهد، در این صنعت با استفاده از تحقیق و توسعه توانستیم در حد و اندازه‌های جهانی ظاهر شویم. در دیگر صنایع نیز می‌توانیم همین رویکرد را پیش ببریم، ایجاد ارتباط بین دانشگاه و صنعت در این زمینه می‌تواند بسیار کارساز باشد، به ویژه ارتباط گرفتن دانشگاه‌های صنعتی کشور با صنایع باید مدنظر باشد؛ نمونه موفق دیگر در کشورمان بحث پالایشگاه سازی است که به عنوان مثال می‌توان به ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس اشاره کرد.
به گزارش فارس، صنایع در کشور ما به واسطه در اختیار داشتن انرژی ارزان در مرحله طفولیت مانده‌اند و نتوانسته اند پا به پای دیگران رشد کنند. به طوری که اگر الان رانت خوراک و سوخت را از آن ها بگیریم، زمین‌گیر می‌شوند.
از طرف دیگر، همین قیمت‌های پایین انرژی موجب شده است که در تله صادرات انرژی مجازی گیر بیفتیم و رقابت پذیری محصولات صادراتی‌مان نه به خاطر ارزش خود محصولات بلکه به خاطر رانتی باشد که به صنایع می‌دهیم.
شواهد نشان می‌دهد که صنایع کشورمان وضعیت خوبی ندارند و باید برای چاره اندیشی کنیم، به طور مثال ورق‌های فولادی که از محصولات با ارزش‌افزوده بالا در زنجیره فولاد هستند و توسعه تولید آنها از خام‌فروشی جلوگیری خواهد کرد، وضعیتی شبیه به خام فروشی دارد.
در ۱۰ سال گذشته با وجود توسعه زیرساخت تولید ورق‌های فولادی، میانگین واردات انواع ورق‌های فولادی ۱.۵ میلیارد دلار و میانگین صادرات آنها حدود ۶۰۰ میلیون دلار بوده است؛ به این ترتیب، در حال حاضر ورق‌های فولادی با ارزش افزوده بیشتر وارد و محصولات با ارزش افزوده کمتر صادر می‌شود.
پایان پیام/