ایران پیوند دهنده خاورمیانه، آسیا و اروپا
موقعیت ویژه جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در کریدورهای بین‌المللی شمال-جنوب و شرق-غرب و اتصال دهنده خاورمیانه، آسیا و اروپا جایگاه ویژه‌ای برای کشورمان در حوزه ترانزیت فراهم کرده است.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت راه و شهرسازی؛ ایران در مسیر کریدورهای بین‌المللی مختلفی قرار دارد که خاورمیانه و آسیا را به اروپا متصل می‌کند. کریدورهای بین‌المللی در خطوط اصلی راه آهن و در جابجایی گسترده کالا و مسافر دخیل بوده و از قلمرو چندین کشور عبور می‌کنند.
شبکه ریلی ایران از غرب کشور (مرز رازی) به ترکیه و از آنجا به اروپا، از شمال غربی کشور (مرز جلفا) جمهوری آذربایجان، از شمال کشور از طریق بنادر امیرآباد، نکا و ترکمن قابلیت دسترسی به دریای خزر و بنادر ترکمنستان، قزاقستان، آذربایجان و روسیه فدرال، از شمال شرقی کشور (مرز سرخس، اینچه برون و لطف آباد) به ترکمنستان و آسیای میانه، روسیه و چین، از جنوب شرقی کشور (مرز میر جاوه) به پاکستان و از جنوب کشور از طریق بندرعباس و بندر امام خمینی به خلیج فارس و آب‌های آزاد جهان دسترسی دارد.
کریدور شمال جنوب (از سه شاخه)، کریدور چین- اروپا، کریدور آلماتی- بندر عباس، آلماتی- استانبول و نیز کریدور ترکیه- ایران- پاکستان از جمله مسیرهایی هستند که از طریق آن‌ها کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه و جنوب آسیا به آب‌های آزاد بین‌المللی و اروپا متصل می‌شوند.
کریدورهای حمل‌ونقل عبوری از ایران شامل کریدور بین المللی شمال جنوب، کریدور قزاقستان ترکمنستان ایران، کریدور اسلام آباد تهران استانبول، شاخه جنوبی راه ابریشم از چین به ترکیه و اروپا، کریدور ایران-افغانستان-تاجیکستان-قرقیزستان-چین، کریدور آلماتی بندرعباس و آلماتی استانبول و کریدور جنوب غرب می‌شود.
به بهانه فرا رسیدن هفته حمل‌ونقل به مرور کریدورهای بین‌المللی ایران پرداختیم.
مبدأ کریدور شمال- جنوب، اروپای شمالی (کشور فنلاند) و مقصد آن، جنوب خلیج فارس و کشورهای حوزه اقیانوس هند و کشورهای آسیای جنوب شرقی است.
این کریدور با عبور از کشورهای فنلاند، روسیه و آذربایجان به کشورهای جنوب خلیج فارس، اقیانوس هند و آسیای جنوب شرقی می‌رسد.
کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال – جنوب در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۰ در سن‌پترزبورگ توسط سه کشور ایران، روسیه و هند و به منظور ترویج همکاری‌های حمل‌ونقلی بین اعضا تأسیس شد. این کریدور اقیانوس هند و خلیج‌فارس را از طریق ایران به دریای خزر سپس از طریق روسیه به سن‌پترزبورگ و شمال اروپا متصل می‌کند.
آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان و سوریه اعضای این کریدور هستند و بلغارستان نیز به عنوان عضو ناظر در این کریدور حضور دارد.
جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان کشور امین انتخاب شده که وظیفه دارد طرف‌های متعهد را درخصوص پیوستن سایر کشورها به این موافقتنامه و یا کناره‌گیری هر یک از طرف‌های متعهد از آن مطلع کند.
این کریدور اهدافی مثل توسعه مناسبات حمل و نقلی به منظور ساماندهی حمل و نقل کالا و مسافر در کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال – جنوب، افزایش دسترسی طرف‌های متعهد این موافقتنامه به بازارهای جهانی از طریق تسهیلات حمل و نقلی ریلی، جاده‌ای، دریایی، رودخانه‌ای و هوایی، مساعدت در جهت افزایش حجم حمل و نقل بین‌المللی کالا و مسافر، تأمین امنیت سفر، ایمنی محصولات و همچنین حفظ محیط زیست بر اساس استانداردهای بین‌المللی، هماهنگ‌سازی سیاست‌های حمل و نقل و همچنین پی‌ریزی قوانین و مقررات مورد نیاز حمل و نقل برای اجرای این موافقتنامه و تأمین شرایط برابر جهت عرضه‌کنندگان انواع خدمات حمل و نقل کالا و مسافر در کشورهای متعاهد در چارچوب کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال – جنوب را دنبال می‌کند.
کریدور چین- قزاقستان- ترکمنستان- ایران (شرق دریای خزر) که در قالب پروژه راه ابریشم پیگیری می‌شود از اهمیت بسیاری برای ایران و کشورهای منطقه برخوردار است.
کریدور اسلام آباد- تهران- استانبول، به طول ۶ هزار و ۵۶۶ کیلومتر دیگر کریدور عبوری مهم کشور بوده که مبدا آن اسلام آباد پاکستان و مقصد آن استانبول ترکیه است.
این کریدور می‌تواند کشورهای جنوب آسیا را به آسیای مرکزی، خلیج فارس و اروپا متصل کند. همچنین این کریدور به کاهش ترافیک جاده‌ای کمک کرده و با اتصال زاهدان به رازی و سپس به ترکیه، افزایش حمل‌ونقل را به همراه دارد.
کریدور استانبول - آلماتی (مصوب سازمان اکو) با مبدا استانبول ترکیه و مقصد قزاقستان آلماتی به طول ۶ هزار و ۲۰۸ کیلومتر است که هزار و ۶۱۹ کیلومتر آن در ایران قرار دارد.
کریدور بندرعباس- آلماتی با مبدا بندرعباس در ایران و مقصد: قزاقستان در آلماتی به طول ۳ هزار و ۷۶۵ کیلومتر است که هزار و ۶۱۹ کیلومتر آن در ایران قرار گرفته است و پس از ایران از کشورهای ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان عبور می‌کند.
کریدور چین- قرقیزستان- تاجیکستان- افغانستان- ایران با مبدا چین و مقصد ایران و اروپا، در امتداد غرب به شرق قرار گرفته و دارای گسستگی طولانی در خاک افغانستان است. با تکمیل این کریدور، چین و کشورهای مشترک‌المنافع به ایران به سپس اروپا متصل شده و حمل ونقل تزانزیت در آسیا و اروپا بهبود خواهد یافت.
کریدور جنوب غرب یکی از مهمترین کریدورهای کشور است که به ابتکار راه آهن‌های ایران، آذربایجان و گرجستان در سال ۲۰۱۶ با هدف حمل بار از جنوب شرق آسیا، هندوستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس به اروپا و بالعکس آغاز شده و مورد استقبال کشورهای مسیر قرار گرفت.
به منظور فعال‌سازی پروژه کریدور «جنوب– غرب» و برای جذب بار در مسیر کشورهای عضو جلسات متعددی میان راه‌آهن‌های عضو برگزار شده است.
کشورهای عضو این کریدور ایران، جمهوری آذربایجان، گرجستان، اکراین و جمهوری لهستان هستند.
کر یدور تراسیکا (اروپا- قفقاز- آسیا) از اروپای شرقی (بلغارستان، رومانی، اکراین) شروع شده و پس از عبور از دریای سیاه وارد بنادر پوتی و باتومی در گرجستان می‌شود، ضمن آن که از شبکه حمل و نقل قفقاز جنوبی و ارتباط زمینی ترکیه هم استفاده می‌کند. سپس از آذربایجان با استفاده از فری‌بوت‌های دریای خزر (باکو ترکمن‌باشی، باکو آکتائو) مسیر تراسیکا به شبکه‌های ریلی کشورهای آسیای میانه، ترکمنستان و قزاقستان می‌رسد.
هدف این کریدور حمایت سیاسی و اقتصادی از استقلال جمهوری‌ها و افزایش ظرفیت‌های آن‌ها از طریق دسترسی به بازارهای اروپایی و جهانی به کمک مسیرهای متعدد حمل و نقل یاد شده و البته اهداف دیگری از جمله افزایش همکاری‌های منطقه‌ای میان کشورهای عضو، استفاده از تراسیکا به عنوان کاتالیزوری برای جذب حمایت سازمان‌های مالی بین‌المللی و بخش‌های خصوصی و اتصال تراسیکا به شبکه ترانس – اروپا را هم دنبال می‌کند.
برنامه کریدور تراسیکا در ماه می ۱۹۹۳ میلادی در نشست وزرای حمل و نقل و تجارت هشت کشور عضو (پنج کشور جمهوری آسیای میانه و سه جمهوری قفقاز) در بروکسل ارائه و طی آن یک کریدور حمل و نقل شرق – غرب از طریق دریای سیاه – جمهوری قفقاز – دریای خزر و آسیای میانه، میان اروپا و آسیای میانه تعریف شد.
تراسیکا به عنوان مسیری که کمترین هزینه و زمان را برای اتصال جمهوری‌های آسیای میانه به بازارهای جهانی و بنادر اروپایی دارد، معرفی شده است و آذربایجان، ایران، ارمنستان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، بلغارستان، مولداوی، رومانی، ترکیه و اوکراین اعضای این کریدور هستند.
موقعیت ویژه جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در کریدورهای بین‌المللی شمال-جنوب و شرق-غرب و اتصال دهنده خاورمیانه، آسیا و اروپا جایگاه ویژه‌ای برای کشورمان در حوزه ترانزیت فراهم کرده است که می‌تواند درآمدزایی قابل توجهی برای کشور داشته باشد.