هشدار‌ واردات سالانه 5 میلیارد دلار بنزین/ راهی جز بهینه‌سازی مصرف سوخت نیست

در صورت بی‌توجهی به افزایش تولید بنزین یا بهینه‌سازی مصرف، دولت مجبور خواهد بود با احتساب نرخ 60 سنت به ازای هر لیتر بنزین به منظور پوشش کسری 22 میلیون لیتر در روز بنزین، سالانه 5 میلیارد دلار صرف واردات بنزین در افق 1420 کند.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، تامین و به­‌کارگیری صحیح انرژی یکی از مهمترین موضوعاتی است که بر میزان پیشرفت اقتصادی و ثبات سیاسی و اجتماعی کشورها مؤثر است. در همین راستا حفاظت از منابع موجود، مدیریت مصرف و استفاده از منابع جدید انرژی از اهمیت ویژه‌­ای برخوردار است.

بخش حمل و نقل یکی از مهمترین بخش‍‌­های مصرف‌­کننده انرژی در کشور است که برنامه­‌ریزی همه‌جانبه در خصوص اصلاح زیرساخت‌های آن، موجب اصلاح الگوی مصرف در این بخش خواهد شد.

در حال حاضر بخش حمل و نقل بعد از بخش خانگی، عمومی و تجاری، در رتبه دوم مصرف انرژی قرار دارد وحدود یک چهارم مصرف کل انرژی را به خود اختصاص داده است. افزایش جمعیت و افزایش تعداد خودروها را می‌­توان از مهم‌ترین دلایل افزایش مصرف سوخت طی سال­‌های اخیر برشمرد.

* زنگ خطر واردات بنزین و گازوئیل به صدا درآمده است

بررسی روند تولید و مصرف بنزین و گازوئیل در سبد سوخت کشور نشان می‌­دهد که دولت طی سال‌­های آتی با یک چالش جدید رو به رو خواهد شد. از این رو شناسایی دلایل افزایش مصرف بی‌­رویه سوخت و اولویت‌بندی برای یافتن راهکار جلوگیری از آن، چاره‌اندیشی برای تنوع‌بخشی به سبد سوخت و ایجاد الگوی بهینه‌سازی مصرف سوخت حمل و نقل کشور از مهم­ترین کارهای پیش روی حوزه انرژی کشور در مورد سبد سوخت خواهد بود.

در سال‌­های اخیر و علی‌­الخصوص پس از فروکش کردن بیماری کرونا، مصرف بنزین و گازوئیل در کشور به سرعت در حال افزایش است. این افزایش مصرف تا جایی ادامه یافته که طی روزهای اخیر، علی اکبر‌ نژاد‌علی، مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده­‌های نفتی، در اظهاراتی عجیب اعلام کرد: «زمستان امسال مصرف بنزین کاهش نیافته و شاهد مصرف بی‌رویه این فرآورده نفتی هستیم؛ به طوری که متوسط مصرف بنزین در سال جاری از ابتدای سال تا امروز 103.5 میلیون لیتر در روز بوده است. در روز سوم دی‌ماه، 116 میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف شد که عددی بسیار بزرگی برای فصل زمستان است. امسال تنها سالی است که برخلاف روند سال‌های گذشته، مصرف در زمستان کاهش نیافته است».

علاوه بر بنزین، بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌­دهد تراز تولید و مصرف گازوئیل نیز با توجه به کاهش فشار گاز طبیعی در میادین پارس جنوبی و افزایش مصرف گازوئیل به عنوان سوخت مایع در صنایع انرژی‌بر در حالت هشدار قرار گرفته و در صورت عدم افزایش تولید و بهینه‌سازی مصرف، واردات این سوخت نیز دور از انتظار نخواهد بود.

* تراز بنزین کشور در سال 1401 منفی شد

بررسی­‌های صورت گرفته نشان می‌­دهد، ظرفیت تولید پالایشگاهی بنزین کشور در 20 سال گذشته از 45.8 میلیون لیتر در روز در سال 1380 به حدود 112 میلیون لیتر در روز در سال 1400 افزایش پیدا کرده است. با افتتاح پروژه پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 1397، برای اولین بار میزان تولید بر مصرف بنزین در داخل کشور پیشی گرفت و ایران به فهرست کشورهای صادرکننده بنزین پیوست.

این در حالی است که مقدار میانگین مصرف بنزین در سال 1400، 82 میلیون لیتر در روز بوده و در 10 ماهه سال 1401 این عدد به 103.5 میلیون لیتر در روز رسیده است. تصویر 1، گزارش روند تراز بنزین با توجه به تولید عملیاتی (و نه ظرفیت تولید) و مصرف بنزین کشور در 20 سال منتهی به 1400 و ده ماهه ابتدایی 1401 را نشان می‌­دهد.

تصویر 1

* تراز گازوئیل کشور فعلا مثبت است

گازوئیل در بخش­‌های مختلف اقتصادی به مصرف می‌­رسد، اما عمده‌­ترین مصرف‌کننده این فرآورده نفتی بخش حمل‌ونقل است که حدود 60 درصد گازوئیل مصرفی کشور را به خود اختصاص می‌دهد. در بخش تولید گازوئیل، ظرفیت تولید پالایشگاهی کشور در 20 سال گذشته از 69.1 میلیون لیتر در روز در سال 1380 به حدود 115 میلیون لیتر در روز در سال 1400 افزایش پیدا کرده است.

اکنون با معادل‌سازی مقدار تولید و مصرف گازوئیل در کشور مشخص می‌­شود مقدار تولید 25 میلیون لیتر بیش­تر از مقدار مصرف آن است. در صورت افزایش روند مصرف و نیز عدم افزایش تولید، در چند سال آینده ممکن است کشور وارد کننده گازوئیل نیز شود؛ یا در خوشبینانه‌­ترین حالت مقدار تولید و مصرف سر به سر شود. تصویر 2 روند تراز گازوئیل با توجه به تولید و مصرف گازوئیل کشور در 20 سال منتهی به 1400 را نشان می­‌دهد.

تصویر 2

* ارزبری سالانه 5 میلیارد دلار واردات بنزین در افق 1420

بررسی روند رشد مصرف بنزین و گازوئیل طی سال‌های 1380 تا 1400 نشان می‌­دهد که میزان مصرف سالیانه بنزین و گازوئیل 20 سال گذشته به صورت متوسط به ترتیب سالیانه 1.9 و 0.7 درصد رشد داشته است. با احتساب نرخ رشد مصرف 1.9 درصد برای بنزین و رشد  0.7 درصدی گازوئیل، کشور در سال 1420 به حدود 135 میلیون لیتر بنزین (خط سبز رنگ) و 102 میلیون لیتر گازوئیل (خط آبی رنگ) برای مصرف در بخش حمل و نقل نیاز خواهد داشت.

تصویر 3 میزان بنزین و گازوئیل موردنیاز کشور با احتساب رشد میانگین مصرف طی 20 سال منتهی به 1400 و پیش‌­بینی این مقادیر تا 1420 را نشان می­‌دهند.

تصویر 3

به منظور ایجاد تراز تولید و مصرف سوخت بنزین و گازوئیل در کشور و پوشش کسری مورد نیاز کشور در افق 1420، سه حالت کلی را به صورت زیر می‌­توان در نظر گرفت:

1- افزایش تولید سوخت با احداث پالایشگاه در کشور: به منظور درک بهتر این موضوع باید بدانیم که در سال 1400، پالایشگاه اصفهان با ظرفیت 340 هزار بشکه در روز پالایش نفت خام، روزانه 11 میلیون لیتر بنزین تولید کرده است. این بدان معناست که سناریوی افزایش تولید برای پوشش مصرف سوخت بنزین نیازمند احداث 2 پالایشگاه مشابه پالایشگاه اصفهان است که هزینه­ ای بالغ بر 15 میلیارد دلار را در پی خواهد داشت.

اگرچه برخی نیز معتقدند توسعه پالایشگاه‌­ها با خوراک میعانات گازی مانند پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس بهترین گزینه برای تولید سوخت در کشور به شمار می­‌رود. اما بررسی‌­ها نشان می‌­دهد تراز تولید و مصرف میعانات گازی در کشور با توجه به افت فشار مخازن گازی پارس جنوبی طی 2 سال آتی نیز با چالش­‌های جدی مواجه است. از این رو توسعه پالایشگاه‌­ها با خوراک میعانات گازی نیز با ابهامات جدی رو به رو است.

2- افزایش میزان واردات سوخت به منظور پوشش کسری موردنیاز: در این حالت نیز با احتساب نرخ 60 سنت به ازای هر لیتر بنزین به منظور پوشش کسری 22 میلیون لیتر در روز بنزین، سالانه 5 میلیارد دلار به هزینه­‌های دولت افزوده خواهد شد.

3- استفاده از ابزار بهینه‌سازی مصرف سوخت: در این سناریو دولت می‌­تواند با استفاده از توسعه سوخت‌­های جایگزین مانند CNG، استانداردسازی موتورهای مورد استفاده در وسایل نقلیه، تبدیل سوخت‌­های خالص به سوخت‌­های امولسیونی، افزایش راندمان نیروگاه‌­ها و کاهش مصرف سوخت مایع در آن­ها، افزودن متانول تولیدی به سوخت در محدوده ایمن، اجرای قانون اسقاط خودروهای فرسوده در کشور، نوسازی ناوگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری، فرهنگ‌سازی و اصلاح الگوی مسافرت، توسعه فناوری‌­ها به منظور جلوگیری از قاچاق سوخت در کشور و غیره-که در گزارش­‌های آتی به آن پرداخته خواهد شد- میزان مصرف سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

بنابراین عدم توجه به بهره‌­وری و نگاه صرف به مقوله افزایش تولید یا واردات به منظور موازنه تولید و مصرف سوخت بنزین هزینه‌­های دولت را به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد. به نظر می‌­رسد در حال حاضر، بهره‌­وری انرژی به ویژه سوخت که تا به حال و در همه دولت­‌های پس از انقلاب به عنوان نقطه تاریک حکمرانی انرژی از آن یاد می­‌شود، ضرورتی است که عدم درک آن هزینه‌­های اقتصادی، سیاسی و امنیتی را به کشور تحمیل خواهد کرد.

بنابراین نگاه ویژه دستگاه­‌های ذی‌ربط به مسئله مصرف بهینه سوخت در سیستم حمل و نقل کشور و جلوگیری از هدر رفت و قاچاق این سوخت‌ها از جمله مواردی است که طی سالیان آتی از اولویت­‌های کشور قلمداد می‌­شود.

پایان پیام/