دستگاه‌ها به وظیفه خود در مقابله با گرد و غبار درست عمل نکردند

تهران - ایرنا - کارشناس منابع آب ایران گفت: در هشت سال دولت قبل بودجه‌های لازم برای مقابله با گرد و غبار برای سازمان‌های مسئول در نظر گرفته شد که باید دید این بودجه‌ها کجا مصرف شده است و چرا سازمان‌ها به وظیفه خود درست عمل نکردند؟ "ظهیر حیدری نژاد" در نشست بررسی علل و عوامل افزایش گردوغبار در کشور گفت: طبق قانون سازمان‌های مسئول در مقابله با گردوغبار مشخص‌شده و بودجه‌های لازم را دریافت کرده‌اند اما مشخص نیست کجا مصرف‌شده است؟ و گاه صرف هزینه‌های جاری و پرسنلی دستگاه‌ها شده است. وی درباره منشأ گردوغبار ادامه داد: گردوغبار دارای منشأ داخلی و خارجی است که عواملی مانند توسعه صنعتی، بیابان‌زایی، کم‌آبی و بخشی هم ناشی از آثار مخرب جنگ‌های منطقه‌ای در بروز آن مؤثر است. این کارشناس منابع آب گفت: در عین حال یک اعلامیه‌ای در این زمینه به نام اعلامیه آنکارا وجود دارد که در سال ۲۰۱۰ میلادی با حضور کشورهای ترکیه، ایران، سوریه، عربستان، عراق و بعدتر قطر تصویب شد که شروعی برای اقدام‌های منطقه‌ای برای مقابله با بحران گردوغبار محسوب می‌شود. حیدری نژاد ادامه داد: گردوغبار یک کمیته‌های فنی زیرمجموعه این اعلامیه و کنوانسیون بین‌المللی مقابله با بیابان‌زدایی که میزان داخلی و خارجی بودن منشأ گردوغبار را مشخص کرده است. وی درباره منشأ خارجی گردوغبار به طرح گاپ ترکیه اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: ترکیه در این طرح ۲۲ سد بر روی دو رودخانه دجله و فرات احداث کرد که مهمترین آن سد آتاتورک بر روی رود فرات است. این کارشناس منابع آب افزود: سد ایلیسو پروژه دیگر ترکیه بر روی رودخانه دجله است که به گفته مقام‌های عراقی احداث این دو سد بر روی رودخانه دجله و فرات سبب شده ورودی آب این دو رودخانه کاهش یابد که این امر خشک شدن بسیاری از تالاب‌ها و هامون‌های داخل عراق را به دنبال داشته است. حیدری نژاد گفت: علاوه بر این‌ها جنگ‌هایی که در چند سال اخیر در این منطقه به وقوع پیوسته سبب از بین رفتن پوشش گیاهی و زیست‌بوم‌ها در منطقه شده که از عوامل اصلی افزایش گردوغبار به شمار می‌روند. وجود اسناد بالادستی برای مقابله با گردوغبار وی با بیان اینکه در کشور یک سری اسناد بالادستی درباره حفظ محیط زیست وجود دارد، یکی از این اسناد را سیاست‌های کلی محیط زیست ابلاغی توسط مقام معظم رهبری دانست و ادامه داد: سیاست‌های کلی برنامه توسعه در کشور و نیز اصل ۵۹ قانون اساسی از دیگر اسناد بالادستی است که در آنها به روشنی مشخص‌شده چه سازمان‌هایی متولی مقابله با ریزگردها هستند. این کارشناس منابع آب گفت: علاوه بر اسناد بالادستی یک سری اسناد پایین‌دستی هم در کشور داریم که در آنها به صراحت مشخص‌شده چه سازمان‌هایی چه وظایفی در زمینه حفظ محیط زیست و مقابله بر گردوغبار بر عهده دارند که از جمله این اسناد پایین‌دستی می‌توان به آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان‌بار پدیده ریزگرد و نیز برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی اشاره کرد. حیدری نژاد به تفاهم‌نامه بین سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان هواشناسی به عنوان یکی دیگر از این اسناد پایین‌دستی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: در برنامه اقدام ملی که ذیل کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی تدوین و از سوی معاون اول رئیس‌جمهوری به دستگاه‌ها ابلاغ شده است بر تشکیل کمیته ملی بحران تاکید و سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان مسئول اصلی تعیین شده است. وی ادامه داد: در این کمیته وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، نفت، نیرو، راه و شهرسازی، بهداشت و درمان، امور خارجه، آموزش و پرورش، علوم و تحقیقات، ارتباطات، دفاع، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، معاونت علمی ریاست جمهوری و سازمان صداوسیما به عنوان اعضا تعیین شده‌اند اما جای خالی سازمان زمین‌شناسی در بین آنان به خوبی مشهود است. سازمانی که مطابق قانون جزو دستگاه‌های حاکمیتی است و یکی از وظایف خطیر آن شناسایی و مطالعه مخاطرات زمین است و این سازمان می‌بایست پرچم‌دار موضوع گردوغبار در کشور باشد اما به دلایل متعدد خصوصاً انتصاب مدیران ناکارآمد در رأس این سازمان، منزوی نگاه داشتن این سازمان طی سال‌های متمادی توسط یک شخص که حدود ۱۷ سال در رأس این سازمان بود، عدم تخصیص بودجه کافی به دلایل پیش‌گفته، عدم استفاده از توان پرسنل متخصص و مجرب این سازمان که عمدتاً فارغ‌التحصیلان مبرز دانشگاهی هستند، ورود افراد فاقد صلاحیت علمی و فنی از بیرون سازمان در مناصب کلیدی این سازمان و ..... جای خالی این دستگاه دولتی مهم در این‌گونه مسائل مشهود است. حیدری نژاد دلیل بیان انتقاد از سازمان زمین‌شناسی را حضور مدیران این سازمان در میزگرد عنوان کرد و خاطرنشان ساخت: البته اینکه این سازمان را مقصر اصلی در بحث گردوغبار بدانیم قطعاً خطاست و دستگاه‌های دیگر خصوصاً سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و .... می‌بایست در مورد تشدید این پدیده پاسخگوی مردم باشند و سازمان زمین‌شناسی در برخی حوزه‌ها اقدامات در خور توجهی انجام داده است اما ظرفیت نیروی انسانی مجرب و جایگاه این دستگاه فراتر از وضع فعلی آن است و نیازمند تغییرات جدی خصوصاً در حوزه ارتقا معیشت و وضعیت استخدامی پرسنل متخصص، توجه به توان و ظرفیت کارشناسی و مدیریتی کسانی که سال‌ها در این سازمان زحمت کشیده‌اند، عدم استفاده از مدیران سیاسی و وارداتی، تخصیص بودجه‌های کافی، اصلاح ساختار بودجه‌ای، ارتقا مراکز استانی و .... است. که جا دارد در زمان دیگری و در جلسه‌ای با این موضوع مورد بحث و موشکافی دقیق و کارشناسی قرار گیرد. این کارشناس با انتقاد از مدیرانی که چندین سال در رأس این سازمان و مناصب مهم آن بوده‌اند، گفت: این افراد اکنون با پنهان کردن گرایشات سیاسی که به‌واسطه آن در دولت‌های قبل منصوب شده بودند، خود را نزدیک به دولت فعلی معرفی می‌کنند و به جای پاسخگویی در مقام منتقد قرار می‌گیرند که این مهم جای توجه جدی دارد. و مقام عالی وزارت صمت باید به این سازمان‌های کلیدی و مهم توجه جدی کند و جلوی این مسائل را سد نماید. حیدری نژاد گفت: سازمان زمین‌شناسی و سازمان مدیریت بحران در موضوع گردوغبار باید نقشی پررنگ‌تر می‌داشتند. و اقداماتی انجام می‌شد که شاهد تشدید این پدیده نباشیم. حیدری نژاد در پاسخ به رئیس سازمان زمین‌شناسی که معتقد است بودجه کافی برای موضوع گردوغبار تخصیص نیافته است، گفت: در پیوست شماره یک قانون بودجه سنواتی کشور ردیف‌های اختصاص یافته به دستگاه‌های دولتی به خوبی مشخص‌شده به عنوان نمونه در پیوست یک بودجه (اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای) به سازمان زمین‌شناسی ۵ میلیارد تومان برای تهیه نقشه پهنه‌بندی مخاطرات زمین اختصاص داده شده است. که موضوع گردوغبار هم یکی از مخاطرات زمین‌شناسی است. وی ادامه داد: ۹ میلیارد تومان به سازمان جنگل‌ها برای برنامه تثبیت شن‌های روان اختصاص داده شده و ۱۲ میلیارد تومان هم برای کاهش ریزگردها در بخش کاهش آلودگی هوا اختصاص داده شده است. کارشناس منابع آب خاطرنشان کرد: یک برنامه کلی نیز وجود دارد که چند طرح ذیل آن تعریف شده و یکی از این‌ها برنامه سازمان حفاظت از محیط زیست با محوریت مقابله با ریزگردها است که ۷.۵ میلیارد تومان بودجه دارد همچنین برنامه مطالعات جامع مقابله با ریزگردها ۲ میلیارد تومان، ایجاد سیستم پایش گردوغبار ۵ میلیارد تومان، برنامه حفاظت و بهره‌برداری از زیست‌بوم‌ها بخش حفاظت و احیای تالاب انزلی ۱۵ میلیارد تومان، حفاظت و احیای تالاب‌های در معرض خشکسالی ۱۰۰ میلیارد تومان و نیز برنامه مطالعه و حفاظت از دریاچه‌های استان فارس ۱۸ میلیارد تومان بودجه دارد. حیدری نژاد گفت: طرح مطالعه و حفاظت و احیای تالاب هامون که یکی از کانون‌های تولید ریزگرد است ۱۵.۲ میلیارد تومان بودجه دارد و علاوه بر این‌ها سازمان مدیریت بحران با ۲ ردیف از بودجه‌های لازم برخوردار شده‌اند. وی ادامه داد: در بحث مقابله با گردوغبار قانون مشخص است و سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری هم مشخص است و نیز سازمان‌های متولی مشخص‌شده‌اند حال باید پرسید در زمان تعیین سازمان‌های متولی سازمان زمین‌شناسی در حال چه کاری بوده که هیچ نام و نشانی از آن در این باره دیده نمی‌شود. کارشناس منابع آب با بیان اینکه بدنه سازمان زمین‌شناسی از افراد کاردان و متخصص شکل گرفته افزود: اما مدیران این سازمان در طول این سال‌های اخیر مشخص نیست به چه کاری مشغول بوده‌اند که نامی از این سازمان در بین دستگاه‌های مسئول برای مقابله با ریزگردها به چشم نمی‌خورد در حالی که وظیفه اصلی این سازمان شناسایی کانون‌های تولید گردوغبار و ارائه راهکارهای لازم است. حیدری نژاد خاطرنشان کرد: تاکنون سازمان زمین‌شناسی در این باره گزارش مستدل و علمی منتشر نکرده و به نظر هیچ اقدامی هم انجام نداده است. و گزارشات و مطالعاتی که عمدتاً کتابخانه‌ای بوده و در قفسه اتاق‌ها بایگانی شوند دردی از کشور دوا نمی‌کنند و در این زمینه نیازمند اقدامات جهادی و جدی هستیم، البته سازمان زمین‌شناسی یکی از سازمان‌های مسئول در این حوزه است و سایر دستگاه‌ها من جمله سازمان حفاظت از محیط زیست به‌عنوان متولی اصلی این مسئله باید جوابگوی افکار عمومی و دستگاه‌های نظارتی باشند. این نمی‌شود که افرادی سال‌ها مسئول بوده‌اند و با علم و اشراف به شرایط بودجه‌ای و .... این مسئولیت‌ها را پذیرفته‌اند اکنون به جای پاسخگویی بهانه بیاورند که چنان شد و چنین شد. برای خاتمه دادن به رویه عدم پاسخگویی برخی مدیران می‌بایست دستگاه قضایی و نهادهای نظارتی به نحوه عملکرد کسانی که مسبب بحران موجود هستند به اندازه سهم تقصیرشان رسیدگی نموده و در صورت لزوم تحت پیگرد قرار گیرند. وی با بیان اینکه نخستین ریزگردها در سال ۱۳۸۰ در کشور بروز کرد که بخشی داخلی و بخشی هم خارجی بود و همان زمان کارشناسان و خبرگان در این زمینه هشدارهای لازم را دادند خاطرنشان ساخت: برای بخش داخلی اقدام‌هایی هرچند ناقص صورت گرفت و در بخش خارجی در کشور عراق اقدام به ایجاد کمربند سبز با کمک بانک جهانی شد و برای کربلا نیز امسال اقدام صورت می‌گیرد. این کارشناس منابع آب با انتقاد از سازمان‌هایی که بودجه دریافت کرده ولی تنها کار مطالعاتی کرده‌اند گفت: مطالعه برای مطالعه هدر دادن بودجه است که باید با آن مقابله شود سازمان‌های متولی می‌بایست اقدام عملیاتی انجام دهند. و سال‌ها که می‌شنویم فلان مطالعات انجام شده اما دریغ از اقدامی که موجب رفع این بحران شود. و این موضوع نباید از دید دستگاه‌های نظارتی پنهان بماند. حیدری نژاد ادامه داد: برنامه اقدام ملی در سال ۱۳۸۸ تصویب شد و در کنار آن کمیته ملی بحران گردوغبار نیز شکل گرفت و سازمان‌های مسئول مشخص و بودجه‌های لازم تخصیص داده شد حال باید پرسید این بودجه‌ها کجا مصرف‌شده است که هنوز با این پدیده درگیر هستیم. در مواردی شنیده می‌شود که بودجه‌های تخصیص‌یافته در قالب اعتبارات عمرانی به جای اینکه صرف اقدامات عملی و جدی برای رفع این پدیده شوم شوند صرف هزینه‌های پرسنلی و جاری می‌شوند که این موضوع وفق قانون تخلف محرز بود و درجای خود باید رسیدگی شود.