اثرات منفی زیست محیطی توزیع ناهمگن جمعیت در ایران

توزیع ناهمگن جمعیت و تمرکز بیش از حد آن در محدوده های شهری بزرگ و اطراف آنها، بصورت موضعی و محلی، فشار فزاینده و بیشتری بر محیط زیست محدوده و مجاور تحمیل و خود موجب بروز یا تشدید مخاطرات انسان ساخت متعددی می‌شود.

خبرگزاری تسنیم-  توزیع جمعیت در گستره ایران همگن نیست. نقشه و نمودار تهیه شده، جمعیت شهرهای بزرگ و شعاع 100 کیلومتری اطراف آنها را نشان می دهد. نزدیک به 40% جمعیت ایران در 10 شهر و اطراف آن ساکن هستند. در محدوده تهران و اطراف آن، 15 میلیون نفر ساکن هستند که این تعداد حدود 3 برابر محدوده جمعیتی اصفهان و یا مشهد با شهرهای اطرافشان است.

شهرهای بزرگی مانند تهران، اصفهان، ساری، رشت، قزوین، گرگان و مشهد علاوه براینکه خود جمعیتی بالائی دارند، در اطراف نزدیک خود با شهرهای دیگری احاطه شده اند که جمعیت محدوده های شهری را(موقعیت شهر بزرگ مرکزی و شهرهای واقع در 100 کیلومتری اطراف) از 400 هزار تا بیش از 6 میلیون نفر اضافه می کنند.

توزیع ناهمگن جمعیت و تمرکز بیش از حد آن در محدوده های شهری بزرگ و اطراف آنها، بصورت موضعی و محلی، فشار فزاینده و بیشتری بر محیط زیست محدوده و مجاور تحمیل و خود موجب بروز یا تشدید مخاطرات انسان ساخت متعددی می‌شود.

نیاز غذایی چنین جمعیت متمرکز و زیاد، موجب نیاز آبی فراوان شده و بر منابع آبی جهت تامین آب فشار بیش از حد نرمال وارد می کند. بیلان منفی آبخوان ها با توجه به نیاز آبی فراوان، موجب افت سطح آب های زیر زمینی و بروز و تشدید پدیده فرونشست زمین می گردد، تجمع مراکز صنعتی و تاسیسات و مراکز مختلف در اطراف پهنه های جمعیتی با تراکم بالا با هدف تامین نیازها و کسب درآمد، بطور طبیعی و بر پایه نگاه و صرفه اقتصادی بیشتر شده، نیاز مسکن، ترافیک و تردد و مصرف سوخت افزونتر و آلودگی هوا از مرزهای نرمال بمراتب فراتر می رود. علاوه بر این اگر مخاطرات طبیعی مانند زلزله در چنین محدوده هایی با تراکم جمعیتی بالا بوقوع پیوندد، بدلیل در معرض قرارگیری بالا، خسارت ها و تلفات دهشتناک خواهد بود.

روند روبه رشد مهاجرت به محدوده های کلانشهری پرجمعیت با انگیزه های معیشتی، اشتغال، بهره مندی از امکانات و ملاحظات فرهنگی، نیز نیاز های آبی، غذائی، مسکن و حمل و نقل و ... را تشدید بیشتری کرده و چالش های زیست محیطی را بحرانی تر و ریسک مخاطرات را بیشتر افزایش می دهد. استنباط می شود که اجرای هر طرح بزرگ و برنامه های ملی در چنین گستره هائی هرچند با هدف تامین نیازهای اقشار اجتماعی مختلف، اگر موجب تسهیل و تشدید مهاجرت گردد خود نیازهای مسکن، آب و غذا و زیرساخت های بیشتری را بطور تصاعدی بوجود آورده و چالش های شگرف تری را موجب خواهد شد.

نگاهی عمیق تر و دوراندیشانه تر به چنین پروسه ای، مسئولان ارشد برنامه ریز را باید متوجه تصمیمات و برنامه ریزی ها و اجرای طرح های کلان خود سازد. محیط زیست محدوده های سکونتگاهی ظرفیت محدودی را دارند و هرگونه کنش که منجر به تراکم بیش از حد نرمال جمعیتی در پهنه های کلانشهری و شهری بزرگ شود، لطمات بیشتری به زیست بوم وارد خواهد کرد.

علی بیت‌الهی-عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی

انتهای پیام/