شکل‌گیری وابستگی متقابل بین ایران و چین
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه روابط ایران و چین در حال تقویت است، گفت: چینی‌ها با وجود اعمال تحریم علیه ایران همواره رابطه خود را با کشورمان حفظ کردند.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نفت، محمدصادق جوکار گفت: چینی‌ها بر این باورند که غرب در حال ورود به مرحله چالش با آنهاست که نمونه بارز این موضوع را می‌توان در سند امنیت ملی آمریکا جست‌وجو کرد که در ماه مارس ۲۰۲۱ تا اکتبر ۲۰۲۲ منتشر شده و دولت جو بایدن در عمل، چین و روسیه را به‌عنوان تهدید راهبردی خود در نظر گرفته است. از سوی دیگر، در دو سال گذشته دولت آمریکا زمینه‌های تعارض با چینی‌ها را با بحث تایوان و انتقال فناوری به این کشور افزایش داده است.
وی افزود: نظام غربی محدودیت‌های بسیاری را بر کشور چین اعمال کرده تا سد راه پیشبرد اهداف این کشور از جمله در بحث فناوری‌های های‌تک (فناوری برتر) و حوزه انرژی شود، البته چینی‌ها در حوزه انرژی با طرف‌های غربی تعارض زیادی در گام‌های اولیه ندارند و در برخی موارد با یکدیگر هم‌نوا هستند.
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ادامه داد: برای مثال چین در گذار انرژی مشتاق‌اند محوریت با آمریکایی‌ها باشد که می‌توان آن را گذار انقلابی از تجدیدپذیرها دانست، زیرا چینی‌ها خود هم واردکننده سوخت‌های فسیلی و هم مصرف‌کننده بالای آن هستند. این موضوع سبب می‌شود چین و ایران نیاز متقابلی به هم پیدا کنند.
تنش در روابط چین و غرب
جوکار تصریح کرد: چین از گذشته تاکنون در تعامل با ایران از دو مؤلفه کلیدی پیروی کرده است؛ نخست اینکه ریسک همکاری با ایران با امضای توافقی بین‌المللی مانند برجام پایین بیاید تا بتوانند بدون فشارهای غربی با ما همکاری کنند، یا ریسک همکاری خود را با غرب بالا ببرند. در هر صورت به نظر می‌رسد چینی‌ها اکنون با نظام غربی در حال رسیدن به مرحله تنش هستند که نمونه بارز آن تنش میان محور غرب و روسیه است. هم‌اکنون روسیه، ریل دموکراتیک مقابل خود را طرف چینی تلقی می‌کند.
وی گفت: چینی‌ها بنا به دغدغه‌های مختلف امنیت انرژی افزون بر ایران با برخی کشورها در عرضه تولید انرژی مانند عربستان سعودی نیز برنامه‌ریزی بلندمدت همکاری دارند.
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی با بیان اینکه چین در الگوی کمربند جاده اقتصادی خود (وان بلت وان روود) بر بحث انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید دارد و در حال تدوین شبکه گره‌های منطقه‌ای برای این کمربند است، بیان کرد: در فضای تحلیلی رسانه کشور به تازگی اینطور تلقی می‌شود که گویی چینی‌ها در فضای خاورمیانه در حال بازی برد و باخت هستند و به ضرر دیگر کشورها عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، چین به‌دنبال شبکه‌سازی گره‌های الگوی کمربند جاده اقتصادی خود است و برای کشورهای موجود در این مسیر وزن قائل‌اند، پس الزاماً همکاری چینی‌ها با اماراتی‌ها علیه همکاری چین با عربستان نیست، حتی آنها در تلاشند تا اختلاف‌های منطقه‌ای به همکاری این شبکه و گره‌های این کمربند اقتصادی آسیب نزند.
جوکار با اشاره به سفر اخیر ریاست جمهوری ایران به چین و سخنرانی طرف چینی با تمرکز بر حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه برای جبران صحبت‌های مقامات چین در امارات متحده عربی، گفت: چینی‌ها بیشتر سعی می‌کنند در تنش‌های منطقه‌ای دخالت نکنند و خود را به‌عنوان میانجی ثبات‌ساز برای کشورهای منطقه نشان دهند. نگاه چین به جمهوری اسلامی ایران این است که می‌توانیم تعاملات بهتری نسبت به برخی از کشورهای دیگر با آنها از لحاظ عمق و حجم رابطه داشته باشیم. چین خوب می‌داند که کشورهایی مانند عربستان از نظام غربی جدا نمی‌شوند، از این رو نسبت به عربستان نگاه عمدتاً اقتصادی دارند نه تعاملات انرژی.
وی اظهار کرد: چینی‌ها در اندیشکده‌های خود بر این باورند که رفتار ایرانی‌ها در داخل کشورشان نسبت به چین در برخی موارد سینوسی است. به عبارت دیگر، بازیگران اصلی کشور هنوز این اطمینان را به آنها نداده‌اند که همکاری ایران با این کشور پایدار است یا خیر؛ زیرا دولت پیش نسبت به همکاری با طرف چینی تمایل کمتری داشت اما دولت سیزدهم در تلاش است به چینی‌ها نشان دهد ایران جدای از دیدگاه تکنیکال (نگاه ابزاری) نگاه نمی‌کند. برای نمونه اگر برجامی امضا شد، ما طرف چینی را رها کنیم و این می‌تواند به این کشور کمک کند در نظام تصمیم‌گیری خود نسبت به ایران تا چه حدی با ایران همکاری کند.
نگاه چینی‌ها استعماری نیست
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی همچنین تأکید کرد: در دولت گذشته بیان می‌شد که کشور چین سرمایه‌گذاری گسترده در ایران نمی‌کند و رویکردهایشان نسبت به ما ایرانی‌ها ابزاری و حتی استعماری است، در حالی که آنها اعلام کرده‌اند رویکرد ما در دوره سوم تعاملات بین‌المللی، ارتباط پایدار با کشورها مبتنی بر سودمندی طرفین، حفظ محیط زیست و عدالت و انصاف است.
جوکار ادامه داد: در ایران این انتظار وجود دارد که اگر چینی‌ها می‌خواهند افکار عمومی در ایران را نسبت به خود بهتر کنند باید تعاملات بلندمدت‌تری را با ما داشته باشند. هم‌اکنون اولویت ما علاوه بر کسب سهم بیشتر از بازار نفت چین کسب فناوری است.
وی با اشاره به اینکه در سند برنامه چهاردهم اقتصادی چین در بازه زمانی ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۵ به‌دنبال این است که اگر می‌خواهیم صادراتی انجام دهیم باید آن را در همان کشور هدف تولید و صادرات کنیم، گفت: چین در این برنامه معتقد است صادرات کالامحور سبب افزایش وابستگی به سیستم‌های تعرفه‌ای کشورهای واردکننده مانند آمریکا می‌شود، زیرا واردکنندگان محصولات چینی می‌تواند همیشه با استفاده از ابزار تعرفه از شرکت‌های چینی باج‌گیری اقتصادی کنند.
رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در پایان تصریح کرد: اگر چین تولید مشترک در کشور هدف با فناوری و سرمایه‌گذاری خود داشته باشد، کشور هدف دیگر نمی‌تواند بر واردات خود تعرفه اعمال کند، زیرا خود درگیر تولید مشترک است. اگر نگاه کنیم بیشترین کشورهایی که توانستند از چینی‌ها و سرمایه آنها در تولید مشترک استفاده کنند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند که به جای واردات کالاهای چینی رو به تولید مشترک با چینی‌ها آورده‌اند.