راندمان مصرف آب کشاورزی در کشور کمتر از ۵۰ درصد است / باید به سمت «کشاورزی کم‌آب‌بر» حرکت کنیم
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه امام خمینی (ره) گفت: افت آبخوان‌ها و خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها، بیش از آن که به دلیل تغییر اقلیم یا خشکسالی باشد، ناشی از برداشت بی رویه منابع آبی است و در این بین کشاورزی بیشترین سهم را دارد.
بیژن نظری، رئیس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه امام خمینی (ره) در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، درباره میزان مصرف آب در بخش کشاورزی گفت: طبق تمامی مستندات و اطلاعات موجود، بیشترین مصرف آب در کشور مربوط به بخش کشاورزی است.
وی درباره دلایل این امر تصریح کرد: یک دلیل این است که با توجه به شرایط اقلیمی تولید محصولات کشاورزی در اغلب مناطق کشور بدون آبیاری میسر نیست و دلیل دیگر آن است که بخش کشاورزی علاوه بر تأمین غذا، بستر اشتغال و توسعه در اغلب مناطق کشور را نیز فراهم کرده است.
بین 80 تا 92 درصد از آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود
نظری در رابطه با میزان دقیق مصرف آب در بخش کشاورزی گفت: در خصوص میزان دقیق مصرف آب در بخش کشاورزی در کشور توافقی بین کارشناسان و نهاد‌های متولی آب وجود ندارد و طبق گزارشات و برآورد‌های مختلف بین 80 تا 92 درصد از مصارف آب در کشور را به بخش کشاورزی مرتبط می‌دانند؛ دلیل این سردرگمی نیز این است که در تعاریف و مفاهیم اصلی مصرف آب بین نهاد‌های مختلف متولی عرضه و مصرف آب و به طور مشخص وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی، توافقی وجود ندارد، به ویژه در اراضی پایاب شبکه‌های آبیاری، وزارت جهاد کشاورزی مبنای محاسبات را آب تحویلی و وزارت نیرو مبنای برآورد‌ها را آب تخصیص داده شده می‌داند.
استاد کشاورزی دانشگاه امام خمینی (ره)، ضمن تأکید بر اینکه یک گام اساسی در مدیریت آب در کشور توافق بر روی مفاهیم و تعاریف و نحوه اندازه گیری آب مصرفی در بخش کشاورزی است، افزود: بدون اندازه گیری مصرف آب، پایش و بهبود فرآیند‌های مصرف آب امکان پذیر نیست.
مصرف زیاد آب در کشاورزی منابع آب و خاک را از بین می‌برد
وی همچنین در خصوص اینکه آیا این حجم از مصرف آب در بخش کشاورزی، رویه‌ای معقول و منطقی است، گفت: بدون شک می توان گفت که این حجم از مصرف آب در بخش کشاورزی به از بین رفتن پایداری منابع آب و خاک و محیط زیست کشور منجر خواهد شد؛ افت آبخوان‌ها و خشک شدن رودخانه‌ها، تالاب‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها، بیش از آن که به دلیل تغییر اقلیم یا خشکسالی باشد، ناشی از برداشت بی رویه منابع آبی توسط انسان است؛ وضعیتی غیراصولی و غیرحکیمانه که در بخش‌های مختلف شرب و صنعت و کشاورزی اتفاق می‌افتد و البته کشاورزی بیشترین سهم را در این رابطه دارد.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه امام خمینی (ره) در ادامه سخنان خود افزود: بخش کشاورزی به دلیل رسالت و اهمیتی که در دستیابی به امنیت غذایی و توسعه پایدار مناطق روستایی دارد، نیازمند توجه ویژه است، اما این توجه نباید به نحوی باشد که به افزایش برداشت از منابع آبی ارزشمند و استراتژیک کشور منتهی شود.
نظری تاکید کرد: تنزل منابع آب و از بین رفتن پیکره‌های آبی علاوه بر تبعات محیط زیستی نهایتاً به از بین رفتن توان تولید کشاورزی و تهدید امنیت غذایی نیز منجر خواهد شد.
این استاد دانشگاه همچنین هشدار داد: در صورت استمرار روند کنونی بیشترین آسیب از کاهش منابع آب اتفاقاً متوجه بخش کشاورزی خواهد بود و این بخش بیشترین خسارت‌ها را به واسطه کمبود آب متحمل خواهد شد.
راندمان کشاورزی در کشور کمتر از 50 درصد است
نظری در رابطه با راندمان بخش کشاورزی در ایران گفت: راندمان تولید محصولات کشاورزی و بهره‌وری تولید کشاورزی در کشور متأسفانه شرایط مطلوبی ندارد و خرد شدن اراضی، کاهش کمیت و کیفیت منابع آب، تنزل کیفیت خاک به واسطه استفاده غیراصولی از این منابع و بهره‌مند نشدن از علوم مختلف به زراعی، موجب شده است که متوسط عملکرد محصولات کشاورزی در کشور کمتر از 50 درصد عملکرد قابل دستیابی باشد.
وی در همین رابطه اضافه کرد: مطالعات نشان داده است که بهره‌وری آب در کشور می‌تواند به بیش از دو برابر وضع فعلی افزایش یابد و افزایش بهره‌وری آب به دو برابر وضع فعلی می‌تواند درآمد و تولید را افزایش دهد، اما برای اینکه این افزایش بهره‌وری آب به حفاظت از منابع آب و پایداری آب و خاک نیز منجر شود، لازم است تدابیر و ضوابط اجرایی ویژه‌ای به کار گرفته شود.
نظری با انتقاد از توسعه اراضی کشاورزی پس از تجهیز به سیستم‌های نوین آبیاری گفت:صرفه‌جویی واقعی آب به واسطه استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری زمانی محقق خواهد شد که در کنار تغییر سامانه‌های غیرکارآمد به سامانه‌های کارآمد، ابزارها و الزامات بازتخصیص آب، کاهش برداشت آب و نظارت بر مصرف آب نیز به کار گرفته شوند. چنانچه یک سامانه آبیاری کم آب‌بر اجرا شود، اما سطح زیر کشت نیز به موازات افزایش یابد، صرفه جویی واقعی آب اتفاق نخواهد افتاد.
این استاد دانشگاه درباره راه حل‌هایی که برای این مشکلات وجود دارد نیز بیان کرد: برای حل مسائل آب در کشور لازم است تحولی اساسی در ساختار حکمرانی آب در کشور شکل گیرد، چرا که ساختار فعلی نهاد‌های مدیریت عرضه و مصرف آب توان حل مسئله آب را ندارند.
رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه امام خمینی (ره) خاطرنشان کرد: تغییراتی که در دولت قبل در ساختار سازمانی وزارت نیرو و در حوزه ستادی معاونت آب و آبفای این وزارتخانه انجام شد، اثربخشی برنامه‌های بخش آب را از بین برد و همچنین در حوزه مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی نیز در معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی ظرفیت سازمانی کافی وجود ندارد که اشکالات باید مرتفع شود.
برای مدیریت منابع آب از ظرفیت‌های غیردولتی استفاده شود
وی با بیان اینکه برای ایجاد تحول در ساختار حکمرانی آب، لازم است علاوه بر توان نهاد‌های دولتی از ظرفیت نهاد‌های مردمی، دانشگاهی، نخبگان و اندیشکده‌ها نیز استفاده شود، گفت: ایجاد مکانیسم‌های پاسخگویی و شفافیت و فرهنگ‌سازی برای گذر از نگرش سودجویانه و کالامحور به آب به نگرش اکوسیستمی، از گام‌های مهم این تحول است.
نظری با تأکید بر لزوم توجه به مقوله «کشاورزی کم‌آب‌بر در کشور» افزود: برای بهبود شرایط موجود در بخش کشاورزی باید «کشاورزی کم‌آب‌بر» که بر مبنای دیدگاه اقتصاد کم‌آب‌بر شکل گرفته است، در دستور کار قرار گیرد؛ رویکردی که با به کارگیری ابزارها، فناوری‌ها و اقدامات مدیریتی متنوع، ضمن افزایش تولید کشاورزی، مصرف آب را کاهش می‌دهد و در کشور حرکت به این سمت به شدت احساس می‌شود.
انتهای پیام/