خسارت سالانه 24 میلیارد دلاری کشور از بازار تعطیل بهینه‌سازی انرژی
با وجود تشدید سالانه ناترازی انرژی در کشور و خسارت 24 میلیارد دلاری آن در سال جاری، اما از یک دهه گذشته تاکنون پیشرفت پروژه‌های بهینه‌سازی کمتر از یک درصد بوده و بازار بهینه‌سازی انرژی کاملا تعطیل است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی (تصویر 1) از ناترازی انرژی در سه حامل گاز طبیعی، بنزین و برق خبر داد که طبق برآوردها از سال جاری دامنه آن به گازوئیل هم کشیده می‌شود.
بدین ترتیب ایران در ابتدای مسیری قرار گرفته که انتهای آن می‌تواند بن‌بست بحران انرژی و چالش‌های اجتماعی و امنیتی پیرامون آن باشد و هر روز تعویق و تعلل در اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت، احتمال وقوع این آینده تاریک را تقویت می‌کند.
تصویر 1
طبق گزارش ستاد راهبری تحول مردمی، سالانه 721 میلیون بشکه نفت در کشور به دلیل مصرف غیربهینه هدر می‌رود، این میزان معادل رقم سالانه فروش نفت ایران در شرایط «غیرتحریمی» است که در صورت احیا نه تنها کشور را از بحران انرژی نجات می‌دهد بلکه درآمد ارزی بالایی نیز به همراه خواهد داشت.
* کارنامه بهینه‌سازی مصرف سوخت کمتر از یک درصد
اما با وجود اهمیت بهینه‌سازی مصرف سوخت، در یک دهه گذشته این موضوع در دستور کار دولت‌ها نبوده است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس (تصویر 2)، از سال 93 تاکنون مجموعا 13 طرح بهینه‌سازی مصرف انرژی ذیل ماده 12 قانون رفع موانع تولید و به ارزش 30.6 میلیارد دلار مصوب شده است.
اما تاکنون در این طرح‌ها فقط 1.02 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری صورت گرفته و مبتنی بر آن، حدود 280 میلیون دلار کاربرگ صرفه‌جویی نیز صادر شده که میزان بازپرداخت آن 180 میلیون دلار بوده است.
تصویر 2
در مجموع کل میزان انرژی صرفه‌جویی شده حدود 8.47 میلیون بشکه معادل نفت خام بوده است، درحالیکه اشاره شد ظرفیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی سالانه 721 میلیون بشکه برآورد می‌شود.
* بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی همچنان تعطیل است
همچنین طبق گزارش این مرکز (تصویر 3)، در عمل بازار بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز پس از گذشت 6 سال فاقد هرگونه عملکرد بوده است. در حوزه برق، از 10 طرحی که در فرایند بازار قرار دارد تنها قرارداد نهایی یک طرح در اسفند 1401 منعقد شده و در مرحله اجراست و تاکنون هیچ گواهی صرفه‌جویی صادر نشده است.
در حوزه گاز نیز اگرچه 5 طرح توسط کمیسیون صرفه‌جویی انرژی مورد تأیید و تصویب قرار گرفت اما در حال حاضر تنها یک طرح در مرحله عقد قرارداد سه جانبه قرار دارد و 4 طرح موردتأیید دیگر، از اجرا انصراف داده‌اند.
تصویر 3
* حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی خالی است
اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم این انتظار وجود داشت که دولت جدید اهتمام مضاعفی بر اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی داشته باشد ولی حتی به تکالیف محول شده از طرف مجلس شورای اسلامی در قانون بودجه 1402 نیز عمل نکرده است که از جمله آن می‌توان به تشکیل «حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی» اشاره کرد.
تأسیس حساب مستقل با عنوان حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی در بند «س» تبصره «1» قانون بودجه سال 1402 مدنظر قرار گرفت و مقرر شد از کل 300 هزار میلیارد ریال بند مذکور، شرکت ملی گاز، شرکت ملی نفت و توانیر هرکدام به ترتیب 25 ، 25 و 10 هزار میلیارد ریال به حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی واریز کنند که تاکنون هیچیک از آنها محقق نشده است و موجودی این حساب برای تامین مالی و آغاز به کار پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت صفر است.
طبق برآوردها، ناترازی انرژی سالانه 24 میلیارد دلار به کشور خسارت وارد می‌کند؛ رقمی معادل کل درآمد نفتی ایران در سال 1400. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که در صورت متوقف ماندن پروژه‌های بهینه‌سازی تا 10 سال آینده حتی با فرض نبود تحریم‌ها نیز ایران از بازار جهانی انرژی حذف خواهد شد زیرا هیدروکربوری برای صادرات نخواهد داشت.
پایان پیام/