حذف آیش در ترکیه؛ راهکاری موفق برای افزایش تولیدات دیم

اقلیم کشور ترکیه شامل مناطق خشک تا بسیار مرطوب و حدود ۴۰ درصد از مساحت ۷۸ میلیون هکتاری آن در مناطق نیمه خشک قرار گرفته است.

به گزارش خبرگزاری مهر کشاورزی یکی از بزرگترین بخش‌های اقتصاد ترکیه است. در کشور ترکیه تقریباً ۲۰ میلیون هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که غلات و محصولات زراعی ۶۰ درصد آن را در تشکیل می‌دهند. بخش کشاورزی ترکیه ۶.۱ میلیون (۲۵ درصد) نیروی کار دارد و با دارا بودن ۶۲.۷ میلیارد دلار (۸ درصد) درآمد در سال یک بخش اقتصادی مهم به حساب می‌آید. حجم تولید محصولات کشاورزی ترکیه در سال ۲۰۲۰ بر خلاف تأثیرات منفی همه‌گیری کرونا، نسبت به سال قبل ۷.۶ درصد رشد داشته و به ۱۲۶.۱ میلیون تن رسیده است. ارزش محصولات کشاورزی تولیدی ترکیه در مدت نام‌برده نیز ۲۴.۲ درصد افزایش یافته است. یکی از پروژهایی که باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی در ترکیه شده پروژه کاهش سطح آیش‌گذاری (NAD [1]) است.

پروژه کاهش سطح آیش‌گذاری (NAD) در کشور ترکیه در سال ۱۹۸۳ شروع شد، پروژه NAD یک نمونه از پروژه‌های موفق در زمینه شناسایی مشکلات کشاورزان و تمرکز تحقیقاتی بر روی آن و تنظیم‌کردن راه‌حل‌های مناسب و برطرف کردن مناسب آن مشکلات است.

به منظور کاهش سطح آیش‌گذاری در اراضی دیم ترکیه، طرح NAD با مشارکت ۴ میلیون کشاورز در ۱۶۸ شهرستان از ۲۹ ایالت ترکیه انجام گردید و باعث شد زمین‌های آیش ترکیه به تدریج از ۵ میلیون هکتار در سال ۲۰۰۱ به ۳ میلیون هکتار در سال ۲۰۲۰ کاهش یابد. این طرح با استقبال زیاد کشاورزان مواجه شد، به طوری که عملیات آیش‌گذاری نه‌تنها در اراضی تحت پوششِ پروژه حذف شد، بلکه بسیاری از کشاورزان در سایر مناطق نیز از این طرح استقبال کرده و از آیش‌گذاری اجتناب کردند، در مدت زمان اجرای پروژه کاهش آیش، میزان تولید و صادرات حبوبات (عدس و نخود) به طور چشمگیری افزایش نشان داد. امروزه ترکیه یکی از بزرگترین صادرکنندگان حبوبات در جهان است.

از سایر نتایج موفقیت‌آمیز این طرح افزایش تقاضا و مصرف داخلی حبوبات بوده، به طوری که تعداد مصرف‌کنندگان عدس و نخود به عنوان یک منبع پروتئینی با کیفیت بالا افزایش یافته است که البته بخشی از این موفقیت به ترویج و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها و مطبوعات بر می‌گردد.

یکی از معایب اصلی آیش‌گذاری آن است که زمین کشاورزی هر دو سال یک بار زیرکشت می‌رود و این امر باعث کاهش بازدهی زمین‌های کشاورزی و امنیت غذایی در جامعه می‌شود و این مساله از نظر اقتصادی به نفع تولید، کشاورز و جامعه نیست. در حالی که با جایگزینی روش‌های نوین، زمین زراعی هر سال دارای تولید و بهره‌وری اقتصادی خواهد بود و امنیت‌غذایی را در جامعه افزایش خواهد داد. یکی از اهداف سنتی آیش‌گذاری، حفظ رطوبت در خاک است که مطالعات جدید نشان می‌دهد این هدف از طریق آیش محقق نمی‌شود، بلکه امروزه سیستم‌های زراعی متنوعی برای ذخیره‌سازی رطوبت در خاک پیشنهاد شده است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به سیستم‌های کشت مستقیم (نوتیلیج) اشاره کرد که هم باعث حفظ رطوبت در خاک شده و هم باعث افزایش درآمدزایی و اقتصاد تولید کشاورزی می‌شود. کشور ترکیه با اتکاء بر چنین اقداماتی توانسته است بهره‌وری منابع پایه تولید کشاورزی را افزایش دهد.

مهدی اکبری- سیاست‌پژوه اقتصاد کشاورزی