لزوم بر تقویت زیر ساخت های آبی کشور
این روزها تنش و بحران آب به یکی از مهمترین مسائل جامعه مبدل شده است با وجود آنکه اجرایی شدن الگوی کشت می توان حجم عظیمی از آب های زیرزمینی را حفظ کرد نوک پیمان مشترکان آب را نشانه گرفته است
به گزارش خبرنگار مهر، مساله آب یکی از مسائلی است که زندگی روزمره هر فردی را تحت الشعاع قرار می‌دهد. اکنون در ایران و بسیاری از کشورهای همجوار تغییر اقلیم منجر به کاهش بارندگی شده و میزان ورودی آب به سدهای کشور از هر زمان دیگری بحرانی‌تر به نظر می‌رسد به طوری سخنگوی آب در رابطه با این موضوع گفته بود: «بر اساس ایستگاه‌های وزارت نیرو میزان دریافت آب‌های جاری ۲۸ میلی متر است که در مقایسه با متوسط بلند مدت ۵۴ ساله ۱۶ درصد کاهش بارندگی داشتیم و نسبت به سال گذشته در شرایط مشابه به سر می بریم.» و این یعنی بحران آب گریبان گیر آیندگان می‌شود. اما راه برون رفت از چنین شرایطی چیست؟ آیا امکان مدیریت این شرایط وجود دارد؟ یا باید منتظر ماند و دید روزگار چه شرایطی را برای ما و نسل‌های بعدی رقم خواهد زد.
کاهش یک درصدی مشترکان بد مصرف
به گفته سخنگوی آب در سال گذشته در سال گذشته حدود ۵ درصد از مشترکین در تهران بد مصرف بوده‌اند که اکنون ۴ درصد شده‌اند که حجم قابل توجهی بوده یعنی ۱۰ درصد مصرف تهران و این مساله برای ما از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان مثال در تهران حد مجاز مصرف آب ۱۴ متر مکعب است اما بد مصرف‌ها ۲۸ متر مکعب مصرف داشته‌اند. این صحبت‌ها نشان از ان دارد که می‌توان با صرفه جویی در استفاده از مایه حیات می‌توان این بحران را به تأخیر انداخت و کمی از نگرانی‌های موجود کاست. اما آیا می‌توان به عنوان راه حلی بلند مدت بر آن تکیه زد؟
البته تعرفه پلکانی مساله جدیدی نیست و برای اولین بار در کشور استرالیا اجرایی شد و تا قبل از سال ۱۹۸۸ ارائه آب برای مشترکان خانگی سیدنی به شکل رایگان بود. از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۳، این شیوه با مدل IBT سه سطحی (مدل پلکانی با سه پله قیمتی) جایگزین شد. به طوری که از سال ۱۹۹۴ تا سال ۲۰۰۵، تعرفه ۲ بخشی جای مدل IBT را گرفت. تعرفه ۲ بخشی شامل یک هزینه دسترسی ثابت سالانه، با عنوان شارژ ثابت و یک شارژ متغیر بر مبنای حجم مصرف است، که برای همه مصارف اعمال می‌شود. در سال ۱۹۹۳ نرخ حجمی مبنا، برابر ۶۵ سنت به ازای هر مترمکعب بود که به حدود یک دلار در سال ۲۰۰۵ رسید. در سال ۲۰۰۵ مجدداً نوعی مدل IBT معرفی شد و تا حدود سال ۲۰۰۹ استمرار یافت و توانست به عنوان امری بازدارنده بر مصرف مشترکان تأثیر گذار بود.
اقدامات زیر ساختی راه برون رفت از این وضعیت
اگرچه بارها مسئولان امر بر عدم جیره بندی و واردات آب تاکید داشتند اما کارشناسان امر معتقدند اگر این وضعیت ادامه دار شود به زودی زود با بحران آب روبرو می‌شویم و نه تنها نسل آینده از آن محروم می‌شوند بلکه این احتمال وجود دارد که حتی در چند سال آینده بی آبی گریبان گیر مردم کشور شود برای همین بهتر است اقداماتی زیر ساختی برای این مشکل ملی در نظر گرفته شود تا بتوانیم این بحران را پشت سر بگذاریم.
کاهش سه میلیارد مترمکعبی آب اجرای الگوی کشت
۹۸ درصد آب مصرفی مربوط به بخش کشاورزی است، طرحی تحت عنوان الگوی کشت در نظر گرفته شده است که همچنان اجرایی شدن یا نشدن آن مشخص نیست. چرا که با اجرایی شدن این طرح می‌توان به بهبود وضعیت آب‌های زیر زمینی و جلوگیری از هدر رفت آب در این بخش امیدوار بود. به طوری که چندی پیش مجتبی خیام‌نکویی؛ معاون وزیر جهاد کشاورزی درباره طرح الگوی کشت گفت: این طرح برای ۱۳۳ محصول کشاورزی است اما از آنجایی که ۱۵ محصول ۳۳ درصد در سبد تولیدات کشاورزی قرار گرفته تمرکز روی این محصولات خواهد بود.
او تاکید کرد: با اجرای الگوی کشت، در پایان سال اجرای طرح، تولید از ۱۲۵ میلیون تن به ۱۵۲ میلیون تن خواهد رسید و مصرف آب سه میلیارد مترمکعب کاهش خواهد یافت. همچنین خودکفایی در تأمین انرژی را به‌دنبال دارد و نفوذ دانش به ۱۰۰ درصد خواهد رسید. ضمن اینکه سطح زیر کشت در سال اول اجرا از ۱۱ میلیون به ۱۲ میلیون هکتار افزایش می‌یابد.
قطعی انشعاب مشترکان راه حل است
جریمه اولین راه بری مشترکان بد مصرف است تصمیمی که از سوی وزارت نیرو اتخاذ و تا حدی هم امیدوار کننده و مثمر ثمر واقع شد به طوری که در سال جاری یک درصد مشترکان بد مصرف کاهش پیدا کرده‌اند و این یعنی معادل ۱۰ دصد مصرف تهران با این وجود همچنان ۴ درصد مشترکان تهران بد مصرف هستند و جریمه‌هایی برای آنها در نظر گرفته شده است اما آیا جریمه و قطعی انشعاب راه حل است؟ انشعابی که می‌تواند برای چند خانوار مشترک باشد، آخرین آمار قطعی انشعابات به ۱۲ هزار ۵۰۰ هزار خانوار می‌رسد، اما آیا تدبیری برای ساختمان‌هایی که از آب مشاع استفاده می‌کنند در نظر گرفته نشده است؟ فیروز قاسم زاده، سخنگوی آب در رابطه با این موضوع به مهر می‌گوید: جدا سازی کنتورهای آب یکی از برنامه‌هایی که ما در وزارت نیرو آن را به صورت جدی دنبال می‌کنیم اما با توجه به اینکه تصمیم گیری پیرامون این موضوع یک تصمیم گیری فرا سازمانی و مربوط به ارگان‌هایی نظیر شهرداری، وزارت راه و شهر سازی و.... می‌شود و برای اجرایی شدن آن در حال رایزنی هستیم.
وی در رابطه با این موضوع اضافه کرد: به دست آوردن دستاوردی در کوتاه مدت امکان پذیر نیست چرا که در صورت تفکیک کنتورهای مشاع ساختمان‌های بزرگ به فضا و استانداردهای لازم نیاز است که باید بر روی این موارد مطالعات لازم انجام بگیرد و در صورت امکان پذیر بودن اجرایی شود.
سخنگوی صنعت آب در پاسخ به اینکه با توجه به تنش آبی موجود امکان واردات آب وجود دارد، گفت: واردات آب موضوعی است که اصلاً در وزارت نیرو حتی مورد بحث قرار نگرفته است، زیرا چنین مسأله‌ای از نظر ما غیر فنی بوده و در وزارت نیرو مطرح نشده است.
قاسم زاده در پاسخ به این سوال که با توجه به کاهش باران نسبت به سال‌های گذشته نمی‌تواند دلیل گمانه زنی‌های برای این موضوع باشد گفت: اقلیم ما همیشه فراز و فرودهایی داشته است و ما سال‌های خیلی کم بارش تر از سال جاری را پشت گذاشته‌ایم. به عنوان مثال دو سال گذشته بارندگی در کل کشور سال آبی ۱۵۷ میلی متر بود که سال کم سابقه‌ای بود ولی ما در دو سال کم آب تر از آن وجود دارد و در عین حال سال‌های پر بارشی هم داشته‌ایم.
سخنگوی صنعت آب پیش از این گفته بود: بارندگی‌های اخیر که اتفاق افتاد بر بخش غربی کشور متمرکز بوده و با بارش‌های اخیر ورودی مخازن سدها ۲.۷ میلیارد رسیده که ۱۳ درصد رشد داشته است در حالی‌که متغییر خروجی سدها ۵ درصد بوده و به ۳.۸ میلیارد متر مکعب رسیده است. به همین دلیل استان‌های فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهکلویه و بویراحمد و یزد که سطح مناسبی از بارش را تجربه می‌کنند در حالی که در سال گذشته درصد کمی را تجربه کرده‌اند. سیستان و بلوچستان، قزوین، همدان تهران و قم که در سال گذشته بارش خوبی داشته اند در سال جاری بارش مناسبی تا کنون نداشته است به طوری که سیستان و بلوچستان در سال گذشته یکی از استان‌های پر بارش ما بود که اینجا به جایی که اتفاق افتاده است.
با تمامی مقولاتی که گفته شد به نظر می‌رسد که بهترین راه برای نجات از بحران آبی کشور تقویت زیر ساخت‌های آبی و اجرایی شدن الگوی کشت بیش از هر مساله دیگری می‌تواند مثمر ثمر واقع شود، چرا که تنها جریمه مشترکان و اجرای تعرفه پلکانی به تنهایی نمی‌تواند مؤثر واقع شودو
وی در خاتمه اضافه کرد: طبیعت اقلیم ما در ایران همین است فراز و فرودهایی وجود دارد و کلان الگو هایی که در سطح دنیا مانند پدیده انسو شکل می‌گیرد ایران تحت الشعاع قرار می‌گیرد که بین ۳ تا ۷ سال متفاوت است. در حال حاضر پیش بینی‌ها نشان می‌دهد که در شش ماه آتی در حالت خنثی یا پر بارش قرار بگیریم.