کدام شرکتهای دولتی بیشترین بدهی و دارایی را دارند؟
شرکت ملی نفت ایران با ۱۶۸۳ هزار میلیارد تومان بدهی و ۱۹۴۳ هزار میلیارد تومان دارایی، بدهکارترین و پردارایی‌ترین شرکت دولتی اصلی و مادرتخصصی در سال ۱۴۰۰ بوده است.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت اقتصاد، براساس کتاب «نگاهی به عملکرد شرکتهای دولتی» که توسط دفتر امور شرکتهای دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه شده، ۱۰ شرکت دولتی اصلی و مادرتخصصی دارای بیشترین بدهی و بیشترین دارایی در سال ۱۴۰۰، حدود ۹۰ درصد بدهی و ۸۷ درصد دارایی در کلیه شرکتهای دولتی اصلی و مادرتخصصی (۷۷ شرکت) را تشکیل داده‌اند. اسامی و میزان بدهی و دارایی شرکتهای مذکور در سال ۱۴۰۰ در نمودارهای زیر آمده است:
همانطور که در نمودارهای فوق مشخص است، شرکتهای دارای بیشترین بدهی عمدتاً شرکتهای زیرمجموعه وزارت نفت و بانک‌ها هستند. همچنین شرکتهای دارای بیشترین دارایی، شرکتهای زیرمجموعه وزارت خانه‌های نفت و نیرو و همچنین بانک‌ها هستند.
میزان بدهی بالای شرکتهای زیرمجموعه وزارت نفت به علت اخذ تسهیلات مالی سنگین در راستای استفاده از توانمندی شرکتهای داخلی و خارجی برای انجام پروژه‌های بزرگ صنعت نفت با هدف تولید و فرآورش نفت و گاز و فرآورده‌های نفتی از طریق توسعه میادین نفتی و گازی و احداث و بهره برداری از پالایشگاه‌های نفتی و گازی ارزیابی می‌شود. البته شرکت ملی گاز ایران بدهی ارزی قابل توجهی هم بخاطر دعاوی بین المللی دارد.
بخش اعظم بدهی بالای بانک‌های سپه، ملی و کشاورزی به سپرده‌های بالای مشتریان نزد این بانک‌ها، مرتبط است اما حدود ۷۰ درصد بدهی بانک مسکن بخاطر بدهی این بانک به بانک مرکزی است. همچنین بیش از نیمی از بدهی بانک توسعه صادرات بخاطر حجم بالای سپرده‌های سرمایه گذاری مشتریان و همچنین بدهی این بانک به صندوق توسعه ملی بوده است.
شرکت بازرگانی دولتی ایران هم وظیفه تامین کالاهای اساسی موردنیاز کشور را بر عهده دارد و ناچار به اخذ وام‌های متعدد و سنگین از نظام بانکی بخصوص بانک کشاورزی بوده و به همین دلیل، در زمره ۱۰ شرکت دولتی با بالاترین بدهی قرار گرفته است.
میزان دارایی بالای شرکت ملی نفت ایران ناشی از ارزش تاسیسات و خطوله لوله میادین نفتی و گازی است که تکمیل شده‌اند و یا در حال تکمیل هستند. این دارایی‌ها بدلیل تغییرات نرخ تسعیر ارز، افزایش زیادی در سال‌های اخیر داشته است.
شرکت ملی گاز ایران بخاطر مطالبات غیرنقدی از شرکتهای فرعی خود بابت وجوه سرمایه‌ای و همچنین طلب ارزی که از مشتریان داخلی و خارجی گاز و محصولات گازی دارد، دارایی بالایی دارد. گفتنی است این شرکتهای فرعی باید این وجوه را به صورت سالانه به شرکت اصلی خود (شرکت ملی گاز ایران) بابت خرید گاز پرداخت کنند ولی به جای این کار، این وجوه را در سال‌های بعد، به عنوان افزایش سرمایه (آورده شرکت اصلی) در حساب خود لحاظ می‌کنند.
شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی ایران بخاطر مطالباتی که از اشخاص وابسته خود بخصوص شرکت نفت ستاره خلیج فارس و همچنین طلبی که از پالایشگاه‌های نفت و شرکتهای زیرمجموعه خود دارد، دارایی بالایی دارد.
میزان دارایی بالای شرکت مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) هم بخاطر مطالبات بالای این شرکت از شرکتهای فرعی خود و همچنین کشورهای همجوار است. بخش اعظم مطالبات توانیر از شرکتهای فرعی خود بابت فروش برق توسط شرکت مدیریت شبکه برق ایران به شرکتهای توزیع نیروی برق و شرکتهای برق منطقه‌ای و سایر عملیات مالی مرتبط است. به علاوه، ارزش تاسیسات صنعت برق اعم از خطوط انتقال و توزیع برق و همچنین نیروگاه‌های تولید برق هم نقش مهمی در دارایی بالای شرکت توانیر دارد.
مهمترین دلیل دارایی بالای بانک‌ها، تسهیلات اعطایی و مطالبات بالای آنها از مشتریان (اشخاص غیردولتی) است. البته سهم مطالبات بانک‌های سپه، ملی، کشاورزی و مسکن از دولت هم در دارایی‌های این بانک‌ها قابل توجه است.