مرکز مبادله چگونه به شفافیت بازار ارز و طلا کمک کرد؟

بانک مرکزی به‌منظور بهبود فرآیند سیاست‌گذاری، نظارت بهتر و رفع چالش‌های پولی و ارزی کشور، در سال ۱۴۰۱ و مطابق با اختیارات خود برای ایجاد و توسعه بازارهای متشکل ارز و رمز­پول­های مجاز، مرکز مبادله ارز و طلای ایران را راه اندازی کرد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم،بانک‌مرکزی به‌عنوان متولی و سیاست‌گذار نظام پولی و ارزی کشور، به‌منظور بهبود فرآیند سیاست‌گذاری، نظارت بهتر و رفع چالش‌های پولی و ارزی کشور، در سال 1401 و مطابق با اختیارات خود در  قانون بانک مرکزی مبنی ایجاد و توسعه بازارهای متشکل ارز و رمز­پول­های مجاز، اقدام به تاسیس و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلای ایران کرد.

این مرکز پس از تعریف و قوام ساختارهای درونی شرکتی در سال 1402، ماموریت ها خود را عملا از اواخر  این سال شروع کرد و سال 1403  سال راه اندازی و توسعه بازارها و نقش آفرینی در اقتصاد ملی بود. مهمترین نقش مرکز مبادله ایران را بی شک باید در ساختارمند کردن نظام ارزی و بازار طلای کشور دانست؛ رویایی که پس از 64 سال از راه اندازی بانک مرکزی در ایران محقق شد. حال بانک مرکزی می تواند از طریق مرکزی مبادله ایران به عنوان بازوی اجرایی خود، ابزارهای سیاست ­های ارزی و پولی را بکار گیرد و از سوی دیگر، با هدف مدیریت بازار و حفظ ارزش ذخایر بین‏المللی کشور ، اقدام به خرید و فروش ارز  کند.

بازار ارز تجاری اولین بازار رسمی حواله در کشور؛معامله 5.6 میلیارد دلار ی در 3ماه فعالیت

بانک مرکزی مطابق با اختیارات قانون خود مبنی بر نگهداری و مدیریت ذخایر بین‏ المللی کشور نظیر ارز و طلا و ایفای نقش نظارتی مصرح در قوانین مرتبط با ورود و خروج ارز و پول رایج کشور، در آذرماه سال 1403 اقدام به راه اندازی بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران کرد.

از ابتدای فعالیت  تا 19 اسفندماه سال جاری معادل ارزش دلاری  5.6 میلیارد در بازار ارز تجاری مورد دادوستد بازرگانان قرار گرفت. حجم کل معاملات این بازار به تفکیک نوع ارز، 8 میلیارد و 82 میلیون درهم، 2 میلیارد و 284 میلیون دلار، 6 میلیارد و 394 میلیون یوآن، 240 میلیون و 704 هزار یورو و 541 میلیون و 850 هزار روبل بوده است. معادل ارزش دلاری بازار ارز تجاری 5 میلیارد و 618 میلیون بوده است.

براساس گزارش های مرکز مبادله ایران، تاکنون در این بازار نوظهور و البته شفاف و ساختارمند  20 هزار و 538 معامله  بین 8980 بازرگان صورت گرفته است.

آمار و ارقام اعلامی روی سایت مرکز مبادله ایران طی 3ماه اخیر گویای تغییرات اساسی در نظام ارزی کشور دارد. نکته حائز اهمیت ساختارمند شدن بازار ارز کشور است. پیش از این، معاملات ارز شرکت های بزرگ در یک بستر  غیرمعاملاتی به نام سامانه نیما صورت می گرفت و شرکت های خرد و متوسط نیز ارز خود را خارج از این سامانه به صورت توافقی به خریداران می فروختند.  

از زمان راه اندازی بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران، آمار معاملات به صورت روزانه اعلام می شود؛ دستاوردی که تا پیش از این سابقه نداشته است. همچنین، نرخ ارز روزانه و براساس معاملات تجار  اعلام می شود و برخلاف گذشته، آمارها پس از معاملات و به راحتی در اختیار فعالان بازار، کارشناسان اقتصادی، نهادهای نظارتی و عموم مردم قرار می گیرد.

شایان ذکر است، با راه اندازی بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران، عرضه کنندگان و متقاضیان معاملات ارز تجاری کشور مشخص هستند؛ نیازهای واقعی قابل احصا است و رانت های ارزی  عملا حذف  شده است.

برخی از کارشناسان اقتصادی، شفافیت در قیمت‌گذاری ارز، کاهش نرخ ارز غیررسمی، تسهیل مبادلات ارزی برای تجار، حمایت از صادرات، کاهش فشار بر ذخایر ارزی بانک مرکزی، جلوگیری از خروج غیرقانونی ارز، افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران و تجار، کاهش هزینه‌های مبادله ارز، نظارت بهتر دولت بر بازار ارز و کاهش ریسک معاملات ارزی را مهمترین دستاورهای کنونی و آینده بازار ارز تجاری مرکز مبادله ایران معرفی کرده اند؛ عمده مزیت های ارائه شده معطوف به اصلاح ساختار نظام ارزی کشور است.

البته در سوی دیگر برخی کارشناسان اقتصادی به چالش های پیش روی بازار ارز تجاری نیز اشاره کرده اند؛ وابستگی به سیاست‌های دولت، محدودیت در عرضه و تقاضا به دلیل شرایط اقتصادی، وابستگی به صادرات نفت و درآمدهای ارزی و نگرانی برخی صادرکنندگان خرد از حضور در این بازار از مهمترین چالش های این بازار است که انتظار می رود به تدریج  مرتفع شود.

تحویل 810 هزار سکه در سال 1403

از دیگر اقدامات قابل تامل در مرکز مبادله ایران، راه اندازی جلسات  حراج سکه طلا از 13 اسفند ماه 1402 بوده است. این حراج ها در سال جاری با استقبال گرم متقاضیان مواجه شده و در نیمه دوم سال، تقریبا هر هفته سه روز حراج برگزار شده که در نتیجه آن سکه های ضرب 1403 و 1386 به متقاضیان تخصیص داده شده است. تحویل سکه ها در حراج مرکز مبادله ایران از یک هفته پس از تخصیص صورت گرفته است و امسال در 31 استان کشور 810 هزار 646 قطعه سکه از طریق شعب گسترده بانک ملی دریافت شده است.

مرکز مبادله ایران با راه اندازی این حراج، علاوه بر  ایجاد دسترسی آسان تمام ایرانیان از اقصی نقاط کشور، موجب شده که سکه با نرخ پایین تری در اختیار متقاضیان قرار گیرد. علاوه بر این، هزینه مبادلات سکه برای شهروندان کاهش یافته و همچنین نگرانی از خرید سکه های تقلبی برای آنها برطرف شده است. به نظر می رسد که دولت و بانک مرکزی از این طریق توانسته اند نظارت بهتری بر بازار طلا داشته باشند و تحلیل واقعی تر برای دست اندرکاران بازار طلا فراهم شود.

پیش فروش انواع سکه

بانک مرکزی پس از راه اندازی حراج سکه در بازار معاملات طلای مرکز مبادله ایران، طی ماه اخیر پیش فروش سکه طلا را در این مرکز نیز انجام داده است که اکنون دو مرحله پیش فروش انجام شده و مرحله سوم هم در حال انجام است. تفاوت های اصلی حراج سکه و پیش فروش سکه بانک مرکزی را باید در قیمت و موعد تحویل جستجو کرد.

تخصیص سکه در حراج سکه مرکز مبادله ایران بر مبنای قیمت-زمان صورت می گیرد؛ به این معنا که متقاضی قیمت پیشنهادی خود را اعلام می کند و در انتهای روز حراج، بانک مرکزی به شیوه حراج هلندی براساس بالاترین قیمت-زمان به پایین ترین قیمت-زمان، اقدام به تخصیص می کند. حجم تخصیص تا قیمت پایه مدنظر بانک مرکزی خواهد بود. آغاز دوره تحویل نیز پس از 7 روز کاری از زمان تخصیص آغاز  می شود. اما در پیش فروش سکه، قیمت مقطوع است و در آگهی پیش فروش اعلام می شود. این قیمت ها متناسب با موعد تحویل سکه تعیین می شود. نزدیک ترین موعد تحویل سکه طلای طرح پیش فروش بانک مرکزی، 31 اردیبهشت ماه 1404 تعیین شده است و دورترین موعد نیز 28 آبان ماه 1404 است؛ در نتیجه می توان انتظار داشت که آخرین سررسید قیمت پایین تری از دیگر سررسیدهای سکه داشته باشند.

معامله 14.5 تن شمش طلا در سال 1403

از دیگر اقدامات مهم  و بسیار تاثیرگذار مرکز مبادله ایران، راه اندازی حراج شمش طلا از 27 دی ماه 1402 بوده است. این حراج که در ماه های ابتدایی شروع فعالیت، با تردید فعالان و صنعتگران بازار طلا مواجه شده بود و معاملات حدود 10 کیلوگرمی را در حراج های ابتدایی تجربه می کرد، الان به میانگین حجم معاملات 200 کیلوگرمی در هر حراج رسیده و در برخی جلسات حراج بیش از نیم تن شمش هم معامله شده است.

آمارها نشان می دهد طی 80 جلسه حراج شمش طلای مرکز مبادله ایران در سال جاری، 14 هزار و 505 کیلوگرم شمش معامله شده است. عمده شمش های معامله شده در این حراج ها از سوی صادرکنندگان با الزام رفع تعهد ارزی عرضه شده است.

بانک مرکزی در پی تامین نیاز صنعتگران طلای کشور حراج شمش طلا را فعال کرد تا هم از خروج طلا از کشور جلوگیری کند و هم به بخشی از تقاضای داخلی کشور بدون تحمیل فشار بر ذخایر استراتژیک پاسخ دهد. باتوجه به اینکه بانک مرکزی و مرکز مبادله ایران در کشف قیمت دخالتی نداشته است، معاملات به نرخ توافقی طرفین صورت می گیرد و از قاچاق معکوس بخش زیادی از طلای وارداتی کشور جلوگیری شده است.

به نظر می رسد مرکز مبادله ارز و طلای ایران یک تجربه موفق سیاست گذاری و مدیریت در بازارهای استراتژیک و مهم ارز و طلاست که در آینده نزدیک با ارائه ابزارهای جدید و متنوع بیش از پیش در سپهر ارزی کشور نقش آفرین خواهد شد.

انتهای پیام/