افزایش قدرت اقتصادی و سیاست‌گذاری بریکس نسبت به گروه هفت با تقویت عضوگیری
پس از گذشت دهه‌ها از تسلط کشورهای غربی بر نهادهای جهانی، گروه بریکس با گسترش اعضای خود به دنبال ایجاد تغییر در نهادهای غرب‌محور است، سهم بی‌نظیر این گروه در اقتصاد جهانی نشان از ظرفیت بالقوه برای پیشبرد اهداف خود و جایگزینی بالقوه این گروه برای رهبری نظم نوین جهانی دارد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، پانزدهمین اجلاس سران بریکس (BRICS)، از سه‌شنب 31 مرداد تا پنجشنبه 2 شهریور 1402 در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شد، از مهمترین اتفاقات این نشست برای ایران، دعوت رسمی از ایران و پنج کشور آرژانتین، عربستان، مصر، امارات و اتیوپی برای عضویت دائم در این گروه بود.
پیش از این در هفته گذشته، خبرگزاری فارس در گزارشی تحت عنوان «ایران چگونه می‌تواند از ظرفیت بریکس برای رشد اقتصادی استفاده کند» به این موضوع پرداخته بود.
بریکس (BRICS)، نام گروهی از کشورها به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو یعنی برزیل (Brazil)، روسیه (Russia)، هند (India) چین (China) و آفریقای جنوبی (South Africa) تشکیل شده است، مشابه همه پیمان‌ها و ائتلاف‌های اقتصادی، بریکس (BRICS) نیز واجد سیاست‌های خاص خود در حوزه تجارت، سرمایه‌گذاری، شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط، تأمین مالی، تغییرات اقلیمی، انرژی، توسعه زیرساخت، امنیت غذایی و در نهایت توسعه انسانی است.
گروه هفت (G7) نیز یک سازمان بین‌دولتی متشکل از کانادا (Canada)، فرانسه (France)، آلمان (Germany)، ایتالیا (Italy)، ژاپن (Japan)، بریتانیا (United Kingdom) و ایالات متحده آمریکا (United States) به اضافه اتحادیه اروپا (عضو غیرشماری) است. این سازمان حول ارزش‌های مشترک کثرت‌گرایی، لیبرال دموکراسی و دولت نیابتی سازماندهی شده است. اعضای این گروه، روابط نزدیک دوجانبه سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی در امور جهانی دارند. توزیع جغرافیایی گروه بریکس و گروه هفت در شکل 1 به تصویر کشیده شده است.
منبع: استاتیستا (Statista)
* مقایسه عملکرد اقتصادی گروه بریکس و گروه هفت
باتوجه به اهمیت موضوع در گفت‌و‌گو با یحیی لطفی‌نیا، کارشناس اقتصادی به بررسی مقایسه‌ای جایگاه جهانی اقتصاد گروه بریکس و گروه هفت در پنج بخش جداگانه، جمعیت، تولید، مصرف، صادرات و واردات می‌پردازیم.
لطفی‌نیا با اشاره به اینکه سهم جمعیتی گروه بریکس از کل جمعیت جهان از ابتدای دهه 90 میلادی تا به امروز همواره بیش از 3.5 برابر گروه هفت بوده است، گفت: با این‌حال سهم هر دو گروه در طول بیش از سه دهه گذشته کاهشی بوده است به‌گونه‌ای که گروه بریکس از 44.3 درصد به 40.9 درصد رسیده است. برای گروه هفت نیز وضعیت به همین صورت است به‌گونه‌ای که از سهم جمعیتی 12.3 درصد در ابتدای دهه 90 میلادی به 9.7 درصد در پایان سال 2012 رسیده است. بااین‌حال سرعت‌کاهش سهم جمعیتی جهان در گروه هفت بیش از گروه بریکس است.
منبع: محاسبات بر اساس داده‌های بانک جهانی
این کارشناس اقتصادی افزود: در مجموع دو گروه بریکس و گروه هفت 50.6 درصد جمعیت جهان را در پایان سال 2022 به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه‌به مقایسه جمعیتی صورت‌گرفته می‌توان این نتیجه را استنباط کرد که گروه بریکس نسبت به گروه هفت از لحاظ جمعیتی (کمی و مقداری) وضعیت بهتری دارد.
* جهش تولید اعضای گروه بریکس در 15 سال اخیر
لطفی‌نیا با بیان اینکه سهم تولید گروه بریکس از کل تولید جهان از ابتدای دهه 90 میلادی تا قبل از بحران مالی جهانی سال 2007 همواره کمتر از 10 درصد بوده است، گفت: این در حالی است که سهم تولید گروه هفت از تولید جهانی همواره بیش از 55 درصد بوده است. از این زمان به بعد وضعیت تولیدی گروه بریکس و گروه هفت همگرا شده‌اند به‌گونه‌ای که در پایان سال 2022 سهم گروه بریکس 24 درصد از کل تولید جهان و سهم گروه هفت به 44 درصد رسیده است.
وی افزود: در واقع نسبت تولید گروه بریکس از تولید جهانی به تولید گروه هفت از تولید جهانی در حدود 55 درصد شده است این در حالی است که تا قبل از بحران مالی جهانی در سال 2007 این نسبت کمتر از 20 درصد بوده است. در واقع تداوم این روند امیدواری‌ها را برای پیشی‌گرفتن گروه بریکس از گروه هفت را تقویت کرده است.
منبع: محاسبات بر اساس داده‌های بانک جهانی
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه در مجموع دو گروه بریکس و گروه هفت 67.4 درصد تولید جهان را در پایان سال 2022 به خود اختصاص داده‌اند، اظهار داشت: باتوجه به مقایسه تولیدی صورت‌گرفته می‌توان این نتیجه را استنباط کرد که گروه هفت نسبت به گروه بریکس از لحاظ تولیدی وضعیت بهتری دارد بااین‌حال روند سهم آن از تولید جهان به نفع گروه بریکس است و انتظار می‌رود در سالهای آتی گروه بریکس از گروه هفت پیشی بگیرد.
لطفی‌نیا با اشاره به سهم مصرف گروه بریکس از کل مصرف جهان، گفت: سهم مصرف بریکس از ابتدای دهه 90 میلادی تا قبل سال 2009 همواره کمتر از 10 درصد بوده است. این در حالی است که سهم مصرف گروه هفت از مصرف جهانی همواره بیش از 54 درصد بوده است.
وی افزود: از سال 2004 به بعد وضعیت مصرف گروه بریکس و گروه هفت همگرا شده‌اند به‌گونه‌ای که در پایان سال 2022 سهم گروه بریکس 19.3 درصد از کل مصرف جهان و سهم گروه هفت به 47 درصد رسیده است، در واقع نسبت مصرف گروه بریکس از مصرف جهانی به مصرف گروه هفت از مصرف جهانی در حدود 41 درصد شده است این در حالی است که تا قبل از سال 2004 این نسبت کمتر از 10 درصد بوده است. در واقع تداوم این روند امیدواری‌ها را برای پیشی‌گرفتن گروه بریکس از گروه هفت را تقویت کرده است.
منبع: محاسبات بر اساس داده‌های بانک جهانی
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در مجموع دو گروه بریکس و گروه هفت 66.1 درصد مصرف جهان را در پایان سال 2022 به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه‌به مقایسه مصرفی صورت‌گرفته می‌توان این نتیجه را استنباط کرد که گروه هفت نسبت به گروه بریکس از لحاظ مصرفی وضعیت بهتری دارد با این‌حال روند سهم آن از مصرف جهان به نفع گروه بریکس است و انتظار می‌رود با تداوم این شرایط در سالهای آتی گروه بریکس از گروه هفت از لحاظ مصرفی پیشی بگیرد.
* نزدیک به 20درصد کالاهای صادراتی متعلق به گروه بریکس
لطفی‌نیا با بیان اینکه سهم صادرات گروه بریکس از کل صادرات جهان از ابتدای دهه 90 میلادی تا قبل سال 2004 همواره کمتر از 10 درصد بوده است، گفت: این در حالی است که سهم صادرات گروه هفت از صادرات جهانی همواره بیش از 42 درصد بوده است.
وی افزود: از سال 2004 به بعد وضعیت صادرات گروه بریکس و گروه هفت همگرا شده‌اند به‌گونه‌ای که در پایان سال 2022 سهم گروه بریکس 18.3 درصد از کل صادرات جهان و سهم گروه هفت به 30.1 درصد رسیده است، در واقع نسبت صادرات گروه بریکس از صادرات جهانی به صادرات گروه هفت از صادرات جهانی در حدود 60 درصد شده است این در حالی است که تا قبل از سال 2004 این نسبت کمتر از 26 درصد بوده است.
منبع: محاسبات محقق بر اساس داده‌های بانک جهانی
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه در مجموع دو گروه بریکس و گروه هفت 49 درصد صادرات جهان را در پایان سال 2022 به خود اختصاص داده‌اند، بیان کرد: با توجه به مقایسه صادراتی صورت‌گرفته می‌توان این نتیجه را استنباط کرد که گروه هفت نسبت به گروه بریکس از لحاظ ارزش صادرات وضعیت بهتری دارد با این‌حال روند سهم آن از صادرات جهان به نفع گروه بریکس است و انتظار می‌رود با تداوم این شرایط در سالهای آتی گروه بریکس از گروه هفت از لحاظ صادراتی پیشی بگیرد.
لطفی‌نیا با بیان اینکه سهم واردات گروه بریکس از کل واردات جهان از ابتدای دهه 90 میلادی تا قبل بحران مالی جهانی، یعنی سال 2007 همواره کمتر از 10 درصد بوده است، افزود: این در حالی است که سهم واردات گروه هفت از واردات جهانی همواره بیش از 41 درصد بوده است.
وی گفت: از سال 2007 به بعد وضعیت واردات گروه بریکس و گروه هفت همگرا شده‌اند به‌گونه‌ای که در پایان سال 2022 سهم گروه بریکس 17.2 درصد از کل واردات جهان و سهم گروه هفت به 34.1 درصد رسیده است. در واقع نسبت واردات گروه بریکس از واردات جهانی به واردات گروه هفت از واردات جهانی در حدود 50 درصد شده است این در حالی است که تا قبل از سال 2007 این نسبت کمتر از 25 درصد بوده است.
نمودار 5. مقایسه سهم گروه بریکس و گروه هفت از واردات جهان (درصد)
منبع: محاسبات بر اساس داده‌های بانک جهانی
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در مجموع دو گروه بریکس و گروه هفت 49 درصد واردات جهان را در پایان سال 2021 به خود اختصاص داده‌اند. باتوجه به مقایسه وارداتی صورت‌گرفته می‌توان این نتیجه را استنباط کرد که گروه هفت نسبت به گروه بریکس از لحاظ ارزش واردات وضعیت بهتری دارد با این حال روند سهم آن از واردات جهان به نفع گروه بریکس است و انتظار می‌رود با تداوم این شرایط در سالهای آتی گروه بریکس از گروه هفت از لحاظ ارزش واردات پیشی بگیرد.
* پایان یکجانبه‌گرایی در اقتصاد جهانی نزدیک است
به گزارش فارس، بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم گروه بریکس از جمعیت جهانی بیش از گروه هفت است، در ارتباط با سایر متغیرهایی اقتصادی (تولید، مصرف، صادرات و واردات) عکس این قضیه حاکم است و دست برتر را گروه هفت نسبت به بریکس دارد، با این‌حال روند حرکتی این متغیرها از انتهای دهه 90 به بعد به نفع گروه بریکس بوده و انتظار می‌رود با تداوم این روندها گروه بریکس از گروه هفت پیشی بگیرد.
البته این موضوع با عضوگیری جدید گروه بریکس بیش از پیش تقویت خواهد شد، از مهمترین نتایج این تحولات برای جامعه جهانی و کشورهای عضو گروه بریکس می‌توان به «افزایش قدرت اقتصادی اعضای گروه بریکس»، «افزایش قدرت سیاست‌گذاری گروه برای کشورهای در حال توسعه و کمک به آنها جهت دنبال کردن منافع خود» و همچنین «کاهش و از بین رفتن تدریجی یکجانبه‌گرایی در معادلات بین‌المللی» اشاره کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که پس از دهه‌ها تسلط جهان غرب بر نهادهای جهانی، گروه بریکس با گسترش اعضای خود به تغییرات در نهادهای غرب محور می‌اندیشد؛ بانک توسعه جدید برای رقابت با صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی از طریق در دسترس قراردادن این بانک برای کشورهای در حال توسعه و تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی آنها طراحی شده است، در مجموع باید گفت که وضعیت اقتصادی بریکس در اقتصاد جهانی نشان‌دهنده جایگزین بالقوه این گروه برای رهبری نظم نوین جهانی است.
پایان پیام/