بررسی تأثیر نرخ ارز بر شاخص قیمت تولیدکننده
شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت بالاترین تاثیرپذیری را از نرخ ارز دارد که دلیل آن وابستگی این بخش به مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای وارداتی است، این امر به افزایش شکاف قیمت کارخانه‌ای برخی محصولات صنعتی و قیمت آنها در حاشیه بازار دامن می‌زند.
سه پرسش اساسی در خصوص افزایش نرخ ارز بر قیمت‌ها قابل طرح است، اول آنکه کانال‌های اثرگذاری نرخ ارز برشاخص قیمت‌ها از چه مسیرهایی است؟ دوم آنکه میزان تاثیرگذاری نرخ ارز (از این کانال‌ها) بر این شاخص‌ها چه میزان است؟ سوم آنکه بیشترین تاثیرات قیمتی در کدام بخش‌ها تخلیه می‌شود؟
در پاسخ به سوال اول، بررسی کانال‌های اثرگذاری نرخ ارز بر قیمت‌ها نشان می‌دهد نرخ ارز از سه کانال اصلی بر قیمت‌ها اثرگذار است.
الف)کانال افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی (مواد اولیه محصولات صنعتی مانند لاستیک، خودرو، پودر شوینده و نهادهای بخش کشاورزی مانند کنجاله، سویا و غیره)، افزایش هزینه‌های تولید (شاخص PPI) و افزایش قیمت محصول نهایی در بازار برای مصرف‌کننده (شاخص CPI).
ب)کانال افزایش قیمت کالاهای مصرفی وارداتی (مانند برنج خارجی و خودروی خارجی).
ج)کانال تحریک انتظارات تورمی.
براساس جدول زیر در سال‌هایی که جهش‌های شدید نرخ ارز وجود داشته است رشد شاخص قیمت کالاهای وارداتی، رشد شاخص قیمت تولیدکننده و به‌تبع آن تورم افزایش بالایی را تجربه کرده‌اند.
در پاسخ به سوال دوم (میزان تاثیرگذاری نرخ ارز از این کانال‌ها بر این شاخص‌ها)، ابتدا باید توجه داشت که شدت همراهی نرخ ارز و شاخص قیمت کالاهای وارداتی حدود 95 درصد، شدت همراهی نرخ ارز و شاخص بهای تولیدکننده حدود 90 درصد، شدت همراهی شاخص قیمت واردات و شاخص بهای تولیدکننده 91 درصد است.
همچنین افزایش 100 درصدی نرخ ارز منجر به افزایش 82 درصدی شاخص قیمت کالاهای وارداتی، 50 درصدی شاخص قیمت تولیدکننده و 40 درصدی شاخص قیمت مصرف‌کننده می‌شود. در بین زیرگروه‌های شاخص قیمت تولیدکننده افزایش 100 درصدی نرخ ارز، شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت را حدود 75 درصد افزایش می‌دهد.
در پاسخ به سوال سوم (بیشترین تاثیرات قیمتی) نیز باید گفت که شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت (در بین زیرگروه‌های شاخص قیمت تولیدکننده) بالاترین تاثیرپذیری از افزایش نرخ ارز را داراست. این امر بدان دلیل است بالاترین سهم از واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای به بخش صنعت و معدن تعلق دارد (از کل واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای؛ سهم بخش کشاورزی 4.3 درصد، نفت وگاز 0.2 درصد، صنعت و معدن 81.7 درصد و خدمات 13.8 درصد است).
براین اساس، افزایش نرخ ارز از چندین کانال بر افزایش قیمت‌های نهایی مصرف‌کننده تاثیرگذار است. تجربه دهه‌های گذشته نشان می‌دهد در سنواتی که جهش‌های نرخ ارز تجربه شده است انواع شاخص‌های قیمت رشدهای بالاتری تجربه کرده‌اند.
افزایش 100 درصدی نرخ ارز به افزایش 50 درصدی شاخص قیمت تولیدکننده و حدود 40 درصدی شاخص قیمت مصرف‌کننده منجر می‌شود.
شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت بالاترین تاثیرپذیری را از افزایش نرخ ارز دارد که دلیل آن وابستگی به‌شدت بالاتر این بخش به مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای وارداتی است. این امر به افزایش شکاف قیمت کارخانه‌ای برخی محصولات صنعتی و قیمت آنها در حاشیه بازار دامن می‌زند.
احمد تشکینی رئیس موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
سمیه نعمت اللهی عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی
پایان پیام/