چالش‌های استفاده از فناوری اطلاعات در مقابله با فرار مالیاتی
سرپرست فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی گفت: شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی چالش‌هایی وجود دارد که اولین آن عدم همکاری دستگاه‌ها در تامین اطلاعات به‌هنگام برای سازمان امور مالیاتی است.
به گزارش خبرنگار مهر، نشست «جایگاه عوامل انسانی و سامانه‌ها در تشخیص فرار مالیاتی» روز یکشنبه ۹ بهمن ماه، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و فعالان این حوزه در مرکز آموزش و پژوهش سازمان امور مالیاتی برگزار شد. این نشست، هفتمین نشست تخصصی از نهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی بود که در تاریخ ۱ اسفند سال جاری با موضوع «نظام مالیاتی؛ عادلانه و هوشمند» برگزار خواهد شد. در این نشست به اهمیت مقابله با فرار مالیاتی و نقش عوامل انسانی و سامانه‌ها در این زمینه پرداخته شد.
طرح جامع یا سامانه یکپارچه مالیاتی کارکرد لازم را نداشته است
عزیز نادر سرپرست اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی، در این نشست گفت: در حوزه فناوری برای تولید سامانه‌ها یک فرآیندی وجود دارد. در راه‌اندازی سامانه یکپارچه مالیاتی که از آن تحت عنوان طرح جامع مالیاتی از آن یاد می‌شود ولی در واقع بزرگترین و محوری ترین پروژه طرح جامع مالیاتی است نیز خبرگان مالیاتی نقش داشتند و به طور خاص از شرکت بول نیز در این زمینه کمک گرفته شد.
وی ادامه داد: اما اینکه بعد از گذشت ده سال میگوییم طرح جامع یا سامانه یکپارچه مالیاتی کارکرد لازم را نداشته است، دلیل آن این است که اجرایی شدن آن نیاز به تغییر ساختاری در سازمان امور مالیاتی داشت ولی این تغییر ساختاری در زمان لازم اجرایی نشد. در واقع از آنجا که سامانه‌ها با مشارکت خبرگان تهیه می‌شوند، عموماً مشکلات به سامانه‌ها برنم یگردد و مشکل از شیوه تعامل ساختارها با این سامانه‌هاست.
افزایش تمکین و کاهش فرار مالیاتی هدف اداره کل فناوری اطلاعات سازمان مالیاتی
نادر افزود: همواره تلاش ما در اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی این بوده است که حضور مودیان به سازمان کاهش یابد. هدف بعدی تسهیل و تسریع در فرآیندهای مالیاتی برای مأمورین مالیاتی بوده است. همواره تلاش کردیم همکاران ما در اخذ مالیات ابزارهایی در حسابرسی و رسیدگی در اختیار داشته باشند که با زحمت کمتر و سرعت بیشتر وظایفشان را انجام دهند و فاصله بین تشخیص و وصول مالیات به حداقل برسد. من معتقدم در این زمینه در سال‌های اخیر موفقیت‌هایی حاصل شده است. هدف سوم نیز افزایش میزان تمکین مودیان و کاهش فرار مالیاتی بوده است. اساساً تمامی فعالیت‌های ما ذیل این سه هدف برنامه ریزی و دنبال شده است.
سرپرست اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی اظهار داشت: از نظر ما فرار مالیاتی سه شکل دارد؛ شکل اول اینکه مودی فعالیت اقتصادی دارد ولی اثری از این مودی در نظام مالیاتی کشور وجود ندارد. شکل دوم به این نحو است که مودی در سازمان امور مالیاتی پرونده دارد ولی اظهارنامه خود را مطابق با واقع پر نمی‌کند و کتمان درآمد مالیاتی دارد. شکل سوم فرار مالیاتی نیز مربوط به مودیانی است که با وجود تعیین میزان مالیات، از پرداخت آن اجتناب می‌کند. بخش فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی برای این سه مورد فرار مالیاتی برنامه دارد.
چالش‌های استفاده از فناوری اطلاعات در مقابله با فرار مالیاتی
وی افزود: اما در شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی چالش‌هایی وجود دارد که اولین آن عدم همکاری دستگاه‌ها در تأمین اطلاعات لازم برای سازمان امور مالیاتی است. این یک چالش بزرگ سازمان امور مالیاتی است و بدون همکاری اطلاعاتی دیگر نهادها امکان جلوگیری از فرار مالیاتی فراهم نخواهد بود. نبود فرآیند مناسب برای پالایش و پاکسازی اطلاعات نیز چالش دوم پیش روی شناسایی و جلوگیری از فرار مالیاتی است که مانع استفاده بهینه از اطلاعات موجود بوده است.
نادر اضافه کرد: چالش سوم ساختار سازمان امور مالیاتی است که موانعی را ایجاد کرده است و متناسب با کارکردهای لازم نیست. چالش چهارم اینکه در سازمان امور مالیاتی یک مقاومت در برابر تغییر وجود دارد و این مسئله کارکرد سامانه‌ها و هرنوع تغییر را با مخاطره مواجه می‌کند. چالش بعدی ما عدم آگاهی مودیان از تکالیفشان است و برای رفع این نقیصه لازم است آموزش و اطلاع رسانی کافی به مودیان ارائه شود.
سرپرست اداره کل فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی افزود: چالش بعدی ما قدیمی بودن برخی قوانین است؛ قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به سال ۱۳۴۲ است و در آن نگاهی به بسترهای فناوری نشده است و این مسئله شناسایی و مقابله با فرار مالیاتی با استفاده از سامانه‌ها را با چالش مواجه کرده است. چالش بعدی این است که ما به تعداد مأموران مالیاتی مجتهد مالیاتی داریم و همه قوانین را تفسیر می‌کنند و تفاسیر مختلف یکی از چالش‌های جدی ما است.
تحقق اهداف فناوری اطلاعات در نظام مالیاتی نیازمند زمان و همکاری دستگاه‌هاست
وی خاطرنشان کرد: من معتقدم استفاده از سامانه‌های مالیاتی می‌تواند نقشی اساسی در رفع مشکلات فعلی سازمان امور مالیاتی در مقابله با فرار مالیاتی داشته باشد. هرچند نباید انتظار داشت رفع این مشکلات در زمانی کوتاه محقق شود؛ بلکه اجرایی شدن کامل قانون سامانه مودیان و پایانه‌های فروشگاهی به زمان نیاز دارد و لازم است برای تحقق اهداف آن نهادهایی همچون بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت همکاری لازم را با سازمان امور مالیاتی داشته باشند.
نادر در پایان تاکید کرد: در بخش فناوری اطلاعات سازمان امور مالیاتی، از اطلاعات جدیدی که در اختیار سازمان قرار گرفته است برای اموری همچون تشخیص مودیان جدید، رتبه‌بندی مودیان بر اساس ریسک و همچنین تشخیص دقیق‌تر میزان مالیات مودیان بهره برده‌ایم. برای کاهش فرار مالیاتی در کشور حتماً لازم است در کنار سامانه‌ها از هوش انسانی نیز استفاده شود.